Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Síða 120

Tímarit Máls og menningar
hvað þetta varðar. Hún á augljóslega
raetur sínar í máli Gervasonis hér á
landi, vansællar minningar. En sagan
bætir furðu litlu við þá nöturlegu samfé-
lagsmynd sem sá málarekstur skildi eftir
sig. Sagan lýsir að vísu inn í allmörg
skúmaskot þar sem margs kyns ódygðir
blómgast, en þangað hafði veruleikinn
sjálfur lýst óþægilega skæru ljósi
skömmu áður og sagan bætir þar ekki
neinu við að ráði. Stundum getur veru-
leikinn kaffært allar furðusögur af hon-
um. Menn geta gælt við þá hugsun er
þeir lesa söguna, að Gervasonimálið
hefði aldrei orðið en Vésteinn skrifað
Utlendinginn samt. Skyldi sagan ekki
batna til muna við það?
Ef benda skal á eitthvert sérstakt efni
sem Vésteini er hugleikið öðrum fremur
í þessum sögum verður listsköpun í
borginni okkar og vandi listamanna
fljótt fyrir augum. Margar sögurnar
fjalla um það efni sem
meginviðfangsefni eða það kemur við
sögu með öðru. Sögurnar fella þann
dóm að slík viðleitni sé harla vonlítil í
borginni okkar; þar eru öfl á ferðinni
sem leggja allt slíkt í einelti. Sagan af
því hvemig Ijóðið sofnaði er skopleg
saga af því hvernig skáldskapurinn verð-
ur sjúku þjóðfélagi að bráð, samfélagi
þar sem samkeppni og metingur eru
æðstu boðorðin. Persónur sögunnar,
þær sem nafngreindar eru, heita „guða-
nöfnum": Guðrún, Guðjón og Guðni
(Guðni er þó kallaður Finnur á vinnu-
stað sínum). Guðanöfnin gætu bent til
þess að fólk í borginni okkar standi
fráleitt saman — en rembist við að
standa hvert öðru ofar — vera guðir.
Umhverfið nær að lita alla — einnig þá
sem leitast við að lifa sjálfstæðu,
heilbrigðu lífi. Þannig er sambýli ljóð-
skáldanna og umhverfisins lýst:
En þó systkinin væru oft tímun-
um saman svo uppnumin í
sköpunarnautninni að þau týnd-
ust aðstandendum sínum inní
ljóðið, voru þau líka börn síns
tíma og stoltir einstaklingar og
leið því ver sem þau höfðu lægri
tekjur og voru fjær því að vera
jafningjar maka sinna í sköffun.
(bls. 37—38).
Því fer sem fer. Göfug viðleitni endar í
persónulegum metingi og öfund sem
slítur alla ljóðræna strengi í brjóstinu.
Sagan um Katrínu, Leikkonuna sem
hvarf á bakvið heiminn, er saga leik-
konu sem leitast við að kasta af sér og
list sinni þröngt skornum stakki. En
umhverfið þrengir að; hver reynir að
troða skóinn af annars fæti og svo fer að
Katrín tekur þátt í þessum leik. Lok
sögunnar undirstrika þó að á þetta á-
stand sé hægt að binda endi og sú
fullvissa sögumanns blasir við að listirn-
ar geti tekið þátt í að bæta heiminn, leiki
þar jafnvel aðalhlutverkið.
I Utlendingi kemur við sögu lista-
kona, verndari útlendingsins. Þrátt fyrir
gagnrýnið hugarfar getur hún ekki ann-
að en farið að leikreglum samfélagsins
og tekur þátt í kapphlaupi sem dregur
úr henni allan mátt til að vera hinu góða
innan handar.
Sagan Minnkun flytur okkur þann
boðskap að við „minnkum", verðum
minni af, ef við hættum að leita
draumum okkar og hugsjónum farvegar
sjálf en leitum trausts hjá pólitískum
flokkum sem bjóða „skjól“ en ekki “hjól“
eins og það er orðað í sögunni, kyrr-
stöðu í stað hreyfingar.
Eins og vikið var að hér að framan
eru sumar sögurnar í bókinni svo marg-
slungnar að flestum hlýtur að vera
238