Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Side 29

Anders Johansen
Draumur um betri tíma
„Hvað er tími? Ég veit það ef enginn spyr mig. En ef ég ætla mér að skýra
það veit ég það ekki lengur.“ Þessi umkvörtun heilags Agústínusar um
tímann sem ekki er hægt að höndla á við allar djúpstæðustu hugmyndir
menningar okkar. Við kunnum að nota þær daglega. Við beitum þeim þegar
við lærum og vinnum, en við þekkjum þær ekki. Þær standa okkur svo
nærri að við eigum erfitt með að sjá þær úr fjarlægð og virða þær fyrir
okkur. Þannig beitir menningin okkur valdi sínu af mestu öryggi: með því
að komast algerlega inn á gafl hjá okkur.
Ég get ekki skýrt hvað tími er. En ég get haft um hann nokkur orð til að
færa okkur spölkorn frá honum. Ef mér tekst að gera hann svolítið
ókunnuglegan verður það kannski til þess að hjálpa okkur til að taka hann
ekki á eftir sem sjálfsagðan hlut eins og við gerum venjulega.
Línan
Við sem búum í vélvæddum nútímasamfélögum hugsum okkur tímann sem
heina línu. Hann byrjar hvergi, endar hvergi, sveiflast hvorki upp, niður né
til hliðar. Hann er sífellt eins, streymir með jöfnum hraða, tilbreytingar-
laust, miskunnarlaust.
Þessi tími hefur hvorki innihald né eiginleika sjálfur. Hann er ekkert
annað en magn, hug-mynd sem gerir allt mælanlegt í klukkustundum,
mínútum og sekúndum. Með þessu tímahugtaki getum við einfaldað allt
sem er og gerist uns hægt er að telja það og mæla: margslungið augabragð
verður að „kl. 17.30“; viðburðaríkt skeið sem ég hef lifað verður „1/8 1981
- 11/1 1982“.
Hvað höfum við annað sem getur breytt öllum áþreifanlegum, lifuðum
veruleika okkar í teljanlegar einingar? — Peninga. Það var rétt hjá Benjamín
Franklin að tími væri peningar. Tími okkar er líkur peningum, og það er
engin tilviljun: hann er tími peninganna. Og hann kennir okkur að lifa lífi
sem peningar ráða yfir.
259