Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 63

Afmœliskvedja til vinar
ingar í gangi á sama tíma, nema a. m. k. önnur þeirra væri laus við
fyrirferðarmikil leiktjöld. Þessvegna var oft gripið til þess að sýna verk sem
byggð voru á tónlist og ljóðalestri, og stundum voru fengnir tónlistarmenn
utan úr bæ til að halda tónleika á sviðinu, oftast vísnasöngvarar. Ahorf-
endasalurinn rúmaði 4—500 manns, og yfirleitt voru sýningar vel sóttar.
Lengstar voru biðraðirnar þegar sýnd voru verk eftir Hector Quintero, sem
er þeirra Kjartan Ragnarsson: höfundur skemmtilegra gamanleikja sem
fjalla um samtímann á smellinn og gagnrýninn máta og höfða beint til
áhorfenda.
Hvert sem verkefnið var, hvort sem verið var að sviðsetja Lope de Vega,
Tsjékhof, Garcia Lorca eða Brecht, var þó ein spurning ævinlega efst í huga
leikstjóra og leikara: hvaða erindi á þetta tiltekna verk við kúbanska
áhorfendur áttunda áratugsins? Æfingatíminn var yfirleitt langur og mikið
af honum fór í að ræða verkið, skoða hugmyndir höfundarins og setja þær í
samhengi við þá hugmyndafræði sem hópurinn tileinkaði sér, hugmynda-
fræði kúbönsku byltingarinnar. Ekki til að gera Lope de Vega að kommún-
ista, fjarri fór því, heldur til að skoða hann í ljósi sögunnar með gagnrýnu
hugarfari. Stutt lýsing á þeim aðferðum sem Vicente Revuelta beitti við
uppsetningu á Þremur systrum eftir Tsjékhof getur ef til vill varpað ljósi á
þennan vinnumáta.
Til að byrja með var settur á laggirnar fjögurra manna vinnuhópur, sem í
voru, auk leikstjórans, tveir bókmenntafræðingar og ég, aðstoðarleikstjór-
inn. Við lásum leikritið vandlega og bárum þýðinguna saman við frumtext-
ann, gerðum á henni nokkrar breytingar og ræddum textann á endalausum
fundum. Þá lásum við Stanislavsky og lýsingar hans á samstarfi þeirra
Tsjékhofs. Við kynntum okkur ástandið í Rússlandi á 19. öld, einkum með
tilliti til þeirrar menntuðu millistéttar sem systurnar þrjár tilheyrðu. Loks
skipuðum við í hlutverkin og kölluðum leikarana á okkar fund. Þá hófst
tímabil samlestrar og umræðna um verkið, sem urðu frjóar og fjörugar.
Vicente hafði snúið baki við Grotowsky, taldi sig hafa tæmt möguleika
þeirrar aðferðar í Pétri Gauti. Eitt vildi hann þó nýta sem Grotowsky hafði
kennt honum: upphitunaræfingar fyrir leikarana, og á þeim hófust allar
æfingar á Þremur systrum. Þær gegndu því tvíþætta hlutverki að liðka
skrokkana og hjálpa leikurunum að einbeita sér andlega. Allan tímann voru
að gerjast í okkur ýmsar hugmyndir um þann boðskap sem við vildum
koma á framfæri með sýningunni. Við þóttumst sjá talsvert misræmi milli
texta Tsjékhofs og túlkunar Stanislavskys á honum. Okkur langaði til að
svipta systurnar dýrðarljóma hinna saklausu fórnarlamba sem okkur þótti
þær hafa verið sveipaðar. Við einsettum okkur að hrista upp í áhorfendum
og segja þeim að uppgjöf og aðgerðaleysi systranna væri lífsflótti, siðfræði
293