Tímarit Máls og menningar - 01.06.1984, Blaðsíða 114

Tímarit Máls og menningar
En eru þá traktorarnir sem fylla Tjúkúróvasléttuna hópum saman aðeins
eitt setlag í viðbót?
Að sjálfsögðu. Eg er umhverfisverndarmaður, en ég er alls ekki á móti
tækninni sem slíkri, aðeins á móti því kerfi sem leyfir fáránlega notkun
tækninnar. Munurinn á arðráni á manni og á náttúru er sá að náttúran getur
hvorki farið í verkfall né gert byltingu. Eina uppreisnin sem náttúran getur
leyft sér er að gera sig að eyðimörk, eins og nú á sér stað í nokkrum
heimshlutum. Án þess að ég sé vanur að nota þversagnir, held ég að nú á
tímum sé það tæknivæðingin ein sem er fær um að bjarga náttúrunni og í
þeim tilgangi á að nýta hana.
Enda þótt söguhetjur yðar séu oftast fólk sem þjáist, drepur hvert annað,
harðstjórar eða þrælar, er ein persóna sem heldur velli gegnum allar bækur
yðar, hátignarleg, stórkostleg, ég á við náttúruna.
I mörg ár var ég gæslumaður á hrísgrjónaekrum. Til þess að rækta hrís-
grjónaakrana hafði á verið veitt úr farvegi sínum eða öllu heldur hafði verið
byggð stífla og frá henni lágu áveituskurðir. Upp í móti. Áin hafði verið mjó
spræna sem rann niður Tárusfjöllin. Vatnið var svo tært að hægt hefði verið
að lesa opna bók ef hún hefði legið á botninum. Tvisvar í viku fór ég í
yfirlitsferð meðfram stíflunni og skurðunum. Bændurnir komust ekki leng-
ur að ánni og hún var orðin að dýi, það var sannkallaður harmleikur fyrir
þorpsbúana. Þetta var í fyrsta sinn sem ég skynjaði náttúruna. Þegar ég var
átján ára vildi ég skrifa bók um þessa á. Um enga aðra á, bara þessa, því
engin er eins. Það var fullt af öðrum lækjum sem komu úr Tárusfjöllum og
runnu í átt að Miðjarðarhafi, um sléttuna, en enginn var öðrum líkur. Hver
og einn átti sinn eigin persónuleika: sitt rennsli, sínar steinvölur, sínar
bugður, sitt hjal, sína skugga, sína íbúa, sína duttlunga . . . Það var á þessum
árum, þegar ég svaf undir berum himni á milli trjánna, að ég uppgötvaði
nokkuð merkilegt: hver einasti skiki af náttúrunni á sér sál og þessi
uppgötvun breytti viðhorfi mínu til hennar fyrir fullt og allt. Það er af
þessari ástæðu sem náttúran er eins og hver önnur söguhetja í öllum
skáldsögum mínum.
Það er nœstum htegt að segja að hún sé eina uppspretta gleðinnar.
Ef til vill. Maður fæðist, maður deyr, og hvers vegna ætli maður haldi svo
fast í lífið? Ef þú lest sagnaljóðin miklu, Hómer eða ævintýrin úr Þúsund og
einni nótt, nú og jafnvel söguna um son blinda mannsins, þá eru það allt
þakkar- og gleðisöngvar, þrátt fyrir drápin og morðin. Við munum deyja,
en til allrar hamingju erum við lifandi. Gleði, ljós, bjartsýni, ef tilveran væri
ekki þetta gleðióp, hvernig gæti maðurinn lifað af stríð, glæpi og farsóttir?
Tilveran er skáldskapur, það er hún sem er ljóðræn. Mín lýrík er fólgin í því
að ég elska manninn og náttúruna af öllu hjarta. Bölsýnin er veiki sem
344