Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Blaðsíða 63

Hugleiðingar um aðferðafrœði
götva týndar staðreyndir og gefa sýn í þokunni. Gísli Gunnarsson hefur
fengið innsýn í verslunarsöguna, og veitt öðrum hluta af í góðu riti; Æsa
Sigurjónsdóttir hefur skerpt sjónglerið svo við sjáum klæðaburð karl-
manna, Loftur Guttormsson rannsakað bernsku, ungdóm og uppeldi, Har-
ald Gustafsson dregið upp mynd af stjórnkerfi aldarinnar, Már Jónsson af
afbrigðilegu kynlífi, Bragi Guðmundsson af eignaskiptingunni og fleiri
góðar ritgerðir hafa gengið á þrykk um sögu tímabilsins. I verkefni mínu
„Snorri á Húsafelli - saga frá átjándu öld“ styðst ég við þessar rannsóknir
er ég reyni að lýsa menningarástandi og hversdagslífi með því að greina frá
lífi einnar persónu eins og mannfræðingur í vettvangsrannsókn.
Eg skynja sagnfræðilega rannsókn sem reisu inn í horfna tímavídd. Mað-
ur gengur um fast land heimildanna og rýnir djúpt í það sem liggur fyrir
fótum manns. Hver sá sem rýnir í lítt kannaðar heimildir þessarar þjóðar
finnur auðveldlega týnda fjársjóði. Og eftir að hafa stundað þessa iðju fast
og lengi verður til í huga manns mynd af landinu handan við heimildirnar.
Og sjá: Sá sem leggur í reisu til fyrirheitna landsins og opnar heimildaþúfur
lítur upp og þykist skynja þá tíð er átjánda öldin lá hér í landi, hvernig
mark hún setti áður en hún hvarf eins og lög gera ráð fyrir út í buskann. En
ljónin í vegi þessarar opinberunar, að reyna að skynja líf sem eitt sinn lá í
landi, eru þrjú: I fyrsta lagi þarf tíma til þessarar innhverfu iðkunar. I öðru
lagi þarf áttavita svo maður finni leið um land heimildanna sem er of stórt
til að maður nái að kanna það af viti stefnulaust. I þriðja lagi þarf að koma
því sem maður skynjar til skila.
Fyrsta ljónið sigrar maður auðveldlega. Aflar sér tíma með því að sækja
ósmeykur um styrki. Biður um styrki úr Vísindaráði til að iðka fræði, og
úr Launasjóði rithöfunda til að skrifa lipran texta, og svo má sækja í sjóði
SIS, Hagþenkis, Gjafar Jóns Sigurðssonar og fleiri sem veita smábitlinga til
að endar nái saman árin um kring. Fylgifiskar svona lífsmáta eru tveir ljótir
og leiðinlegir, sveitarómagakennd og stöðugt fjárhagslegt óöryggi, en lífið
er hvort sem er þannig að maður þarf einhverja kvöl, og ég trúi á hliðrun
þjáningar, geymi maður angist sína í þessum fylgifiskum lausamennskunn-
ar þá er angistin þar og fer ekki að flækjast eitthvert annað út úr leiðindum.
Annað ljónið sigraði ég fyrir tilviljun. Það fólst í því að finna leið gegn-
um skjalasafnið til að afla efnis í almenna lýsingu. Ogjörningur er að finna
leið um þær risavöxnu heimildir sem til eru um mannlíf átjándu aldar. En -
hægt er sníða sér leið með því að fylgja þeim afmörkunum tíma og rúms
sem líf einstaklings gefur. Hreppur, sókn, sýsla og afmörkuð ár á hverjum
stað gera sagnfræðingi kleift að skoða viðráðanlegar sneiðar úr mjög stór-
um heimildaflokkum. Þegar rannsókn er byggð kringum feril einstaks
manns og leitað að heimildum um hversdagslíf falla til skjöl sem lýsa hvers-
461