Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Blaðsíða 60

Tímarit Máls og menningar
inu sem rýfur tengslin við lífið, myrkrið í sögunni, leiðindin og skrímslin
sem þarf að sigra til að þora að vera maður sjálfur eða finna sér leið í ein-
hverri list, eru bæði til staðar í ævintýri Jónasar og í námi við litla og ein-
angraða stofnun sem Háskóla Islands.
Auðvitað er það sérhæfingin sem lætur fræði fjarlægjast almenning.
Menningararfurinn hefur í þessum skilningi hætt að vera almenningseign
og orðið eign sérfræðinga. Þetta er eðlileg þróun, við höfum hólfað allt líf-
ið niður í smásvið sérhæfingar og náum með því meiri framleiðni. En við
þetta rofna viss tengsl og hverfur yfirsýn. Við upprétt skynug dýr sem
byggt höfum þetta land í rúm þúsund ár eigum sameiginlega íslenska
skynjun aðra en menn í öðrum löndum. Miklu máli skiptir að almenningur
hafi hugmynd um menninguna sem bindur okkur átthagafjötrum við þetta
hrjóstruga land. Mér finnst að félagsskapur háklerka menningararfsins, Fé-
lag íslenskra fræða, eigi að huga að þessum tengslum við fólkið og hvetja til
þeirra. Koma mætti á samvinnu fræðimanna í íslenskum fræðum til að
undirbúa þáttagerð fyrir útvarp og sjónvarp, og sækja til þess um styrki úr
sjóðum. Rétt eins og allir eiga rétt á veraldlegum auði ættu allir að hafa
greiðan aðgang að menningarlegum auði. Þetta ætti að minnsta kosti að
vera á stefnuskrá þeirra sem aðhyllast sósíalískar hugmyndir.
Við gildir limir í Félagi íslenskra fræða eigum það sameiginlegt að ganga
í sama sjóð og nota svipuð fræðileg verkfæri til að kryfja með þá sér-
kennilegu menningu sem við höfum sprottið af. Þessi verkfæri notum við
sem höfum aflað okkur réttinda til að stunda íslensk fræði til að tilreiða
fræðilegan texta sem við smíðum úr heimildasafni menningarsögunnar.
Innan lítils félagsskapar sem þessa sem fundar hér í kvöld skiptir ólík
skynjun okkur í deildir, bókmenntafræði, málfræði, málvísindi og sagn-
fræði. Þessar deildir skiptast síðan í kvíslir, sagnfræðin í hagsögu, húsa-
sögu, fatasögu, stjórnmálasögu, ástasögu, réttarsögu, og svo framvegis eins
og allir vita. Við beitum ólíkri aðferð, höfum ólíka sýn og kryfjum ólíka
hluti. Okkar misjafna áhersla miðar að því að uppgötva menningarsögulega
fjársjóði og veita öðrum aðgang að.
Lífið og menningin sem við erum að lýsa er heillandi. En með því að
hólfa fræðin niður hættir okkur til að gera þau smámunaleg og leiðinleg á
kostnað afstæðis, innlifunar og hugmyndaauðgi. Og jafnvel skemmtilegasta
fólk festist í leiðinlegri fræðimennsku, þótt menningin og lífið sem fræðin
fást við séu skemmtileg. Aðferð og framsetning er nefnilega svo fast njörf-
uð niður í módel skýrslugerðar sem minnir á náttúruvísindi. Þó vill enginn
fremur en við, hofprestar og hofgyðjur íslenskra fræða, viðhalda menning-
unni sem okkur er falið að gæta. En getur ekki vísasta leiðin til að rjúfa trú
þjóðar á menningu sína verið sú að fólkið sem gæti menningarinnar sé leið-
458