Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Blaðsíða 123

legri reisn en saka andstæðingana um
þjónkun við Dani og hrein landráð. Er
mér satt best að segja ofraun að henda
reiður á málefnaágreiningi þeirra." (77).
Þá eins og nú sögðu stjórnmálamenn
líka eitt í dag og eitthvað allt annað á
morgun eða eins og Bríet lýsir því í
bréfi til Héðins í janúar 1913. „Fyrir
kosningar í haust tala Einar Hjörleifs-
son og Sveinn Björnsson alveg eins og
Hannes Hafstein og Lárus H. Bjarna-
son töluðu um vorið 1908. Nú talar
Lárus H. Bjarnason alveg eins og þeir
töluðu þá.“ (212).
Eins og í flestum öðrum löndum
tengist barátta kvenna á Islandi fyrir
kosningarétti og kjörgengi öðrum fé-
lagslegum réttlætismálum. I Bandaríkj-
unum tengdist hún mannréttindabaráttu
blökkumanna, í Bretlandi réttindabar-
áttu verkafólks og á Islandi sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar. Arið 1911 og 1913
voru samþykktar á Alþingi stjórnar-
skrárbreytingar sem fólu í sér kosninga-
rétt kvenna til Alþingis, en að auki
ýmsar breytingar á sambandi Islands og
Danmerkur sem stóðu í konungi. Er
ekki að furða þó Bríeti og fleiri kven-
réttindakonum hafi sviðið það að sjá
kosningaréttinum fórnað vegna deilna
um það hvort bera ætti íslensk mál upp
í ríkisráði Dana. „Ríkisráðsákvæðið"
hafði verið stöðugt þrætuepli frá því Is-
lendingar fengu heimastjórn og var
Sjálfstæðisflokkurinn (gamli) harður í
andstöðu sinni við það en Heimastjórn-
arflokkurinn taldi að það ætti ekki að
ráða úrslitum. Það er því mjög skiljan-
legt að Bríet, „sem er að ærast af óþol-
inmæði" (275), skuli taka sig til og
ganga í Fram, félag heimastjórnarmanna
í Reykjavík, í ársbyrjun 1915. I þeim
flokki voru menn hófsamari í sam-
bandsmálinu og því hefur hún talið þá
líklegri til að ná samkomulagi við Dani
og þar með ná fram kosningarétti
kvenna. Það kemur líka margsinnis
fram í bréfunum að Hannes Hafstein er
hennar maður enda hafði hann oftar en
einu sinni sýnt stuðning sinn við bar-
áttu kvenna í verki.
Engu að síður er þetta skref Bríetar í
andstöðu við þá stefnu sem hún ætíð
boðaði og lýsti m.a. í bréfi til Laufeyjar
skrifuðu árið 1912. Þar segir hún: „Svo
stóð eg upp og sagði að eg væri í engum
pólitískum flokki - væri víst milli
flokka. - Stjórnarskrármálið hefði ekki
verið í fyrra flokksmál, þ.e. ekki kosn-
ingarréttur kvenna. Báðir flokkarnir
hefðu þar boðið hvor öðrum betur og
konur gætu í þessu máli ekki verið
flokksmenn. Meðal beggja flokkanna
væru menn sem fylgdu kosningarrétti
kvenna. Meðan svo stæði gætum við
konur ekki fylgt neinum flokkum."
(180). Þessi skoðun átti miklu fylgi að
fagna meðal kvenréttindakvenna þó hún
væri engan veginn alls ráðandi. Carrie
Chapman Catt, sem með nokkrum rétti
má teljast guðmóðir Kvenréttindafé-
lagsins, var t.d. áköf talskona þessa. En
að kosningaréttinum fengnum fóru Brí-
et og C.C.C. hins vegar hvor sína leið-
ina. Bríet studdi sérframboð kvenna en
C.C.C. var eindregið þeirrar skoðunar
að konur ættu að vinna innan þeirra
stjórnmálaflokka sem fyrir voru. Var
hún í forystu fyrir samtökum sem
nefndust League of Women Voters
(Samtök kvenkjósenda) og sættu þau
talsverðri gagnrýni frá róttækari femín-
istum fyrir að nýta ekki krafta sína til
að fá konur til að kjósa kvennaflokk.
Þótt Bríet væri „ómenntuð" alþýðu-
kona á Islandi hafði hún engu að síður
nokkur tengsl við hina alþjóðlegu
kvennahreyfingu. Vitað er að hún átti í
521