Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Blaðsíða 127

leiðingum sem styrkmissirinn óneitan-
lega hefur fyrir fjárhag þeirra mæðgna,
þá segir hún „ég“ en ekki „við“. Hún
segir „mér leggst eitthvað til“ en ekki
„okkur leggst eitthvað til“. Hún er
ábyrg fyrir fjármálunum, Laufey fyrir
náminu.
Vegna skapgerðar sinnar hættir Bríeti
greinilega til að vanmeta þá erfiðleika
sem mæta Laufeyju á menntabrautinni.
Hún er að feta braut sem fáar konur
hafa farið, fyrirmyndirnar eru af skorn-
um skammti og samstúdentar hennar,
sem flestir eru karlkyns, eru henni til
lítillar andlegrar upplyftingar. Höfund-
ur bendir á að Laufey kvarti undan því
að sig vanti „. . .góðan vin. „Bölvuð
erótíkin", sem komi eins og þruma úr
heiðskíru lofti, spilli vináttu karls og
konu.“ (258). Hún hefur stöðugar fjár-
hagsáhyggjur eða eins og Héðinn skrif-
ar: „Það er ekki von að hún geti lesið
próflestur þegar hún er alltaf hrædd um
að peningarnir séu farnir þá og þegar.“
(289). Hún er ekki i sínu heimalandi og
hefur hvorki á bak við sig öfluga ætt né
ríkidæmi, aðeins eina fátæka konu sem
er að reyna að snapa handa henni styrki
hjá þröngsýnum alþingismönnum.
Konan er reyndar stórveldi en það er
önnur saga. Laufeyju líður ekki alltaf
vel og dreymir greinilega um aðrar að-
stæður. Þeir draumar mæta oft á tíðum
takmörkuðum skilningi hjá Bríeti og
hún spyr m.a.: „Hvernig ferð þú að því
að komast svona herfilega út af laginu
alltaf?" (246). Vingulsháttur er utan
hennar reynsluheims. Hún beitir öllum
sínum hæfileikum til að tala um fyrir
Laufeyju þegar ljóst er að hún er að gef-
ast upp á náminu, og eitthvert tilfinn-
ingaríkasta bréfið sem hún skrifar er
einmitt um það efni. Hún gagnrýnir
Laufeyju óvægilega en blíðan og vænt-
umþykjan umlykja svo hverja setningu
að ekki má miklu muna að bréfið kalli
fram tár hjá lesandanum. En hún bregst
við því og skrifar: „Viltu nú vera góð
og skynsöm stúlka og lesa þetta bréf
þykkjulaust. Fara hvorki að gráta út af
því né reiðast af því eða fá vantrú á
sjálfri þér. . .“ (264).
Eins og ég sagði draga bréfin sjálf
upp mjög skýra mynd af þeim mæðgum
en það er ekki síst höfundur sem gefur
myndinni dýpt. Hún er næm á skap-
gerð og samskipti mæðgnanna, túlkar
það sem á milli þeirra fer og bætir við
þegar hún hefur þekkingu og reynslu að
miðla sem varðveist hefur í fjölskyldu
þeirra. Eru lýsingar hennar oft á tíðum
mjög sterkar og stundum stendur
neistaflug af skrifunum. Ekki síst þegar
þau berast að því hvernig karlveldið
heldur konum niðri þannig að hæfileik-
ar þeirra fá aldrei að njóta sín til fulls.
En höfundur kann bæði að spila á harða
tóna og mjúka. Eftirfarandi lýsing
hennar á ævi mæðgnanna er eitt hennar
besta spilverk. Hún hugsar um ævi
Laufeyjar. „Yrði hún tónsett finnst mér
það hlyti að verða undarlega angurvært
verk, fyrir einleikara, kannski selló, og
skrifað í moll. Ævi móður hennar yrði
þá hressileg hljómsveitarsvíta; átaka-
mikil á köflum, en öll væri hún í dúr
þrátt fyrir allt.“ (323).
Frjálslynd og raunsa
Knud Zimsen segir í endurminning-
um sínum að Bríet hafi hvorki verið
„kveinksöm né hörundssár"2. og það
sannast áþreifanlega við lestur bréfa
hennar. Hún sigldi ekki alltaf hægan
byr og fékk oft óþvegnar skammir frá
samherjum jafnt sem mótherjum. Hún
hefur verið mjög afgerandi í skoðunum
525