Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Blaðsíða 126

Tímarit Máls og menningar
- það sem ekki er minna virði - hún er
trúnaðarvinkona barna sinna, a.m.k.
Laufeyjar. Og vináttan er gagnkvæm
eða eins og höfundur segir: „Bríet er
augljóslega sterkari aðilinn í samskipt-
um þeirra séu þau skoðuð á ytra borði.
Að aldri, reynslu og hyggindum sem í
hag koma. Enda dáist Laufey að móður
sinni. En af innsæi sínu skynjar hún
einnig einmanaleik Bríetar og veit sem
er að hún er sjálf eina lifandi manneskj-
an sem á fullan trúnað hennar." (83).
I samskiptum foreldra og barna er oft
erfitt að leggja dóm á hvað er orsök og
hvað er afleiðing. Er Héðinn duglegur,
ákveðinn og sjálfstæður af því að hann
hefur fengið að standa á eigin fótum eða
er hann einfaldlega líkur Bríeti að upp-
lagi? Er Laufey draumlyndur og ósjálf-
stæður sveimhugi vegna þess að Bríet
hefur ætíð vísað henni veginn eða er
það lunderni hennar sem kallar fram
verndarþörf Bríetar? Líklegast er á ferð-
inni einhver blanda af þessu öllu saman.
Hinu má heldur ekki gleyma að þá,
ekki síður og raunar enn frekar en nú,
þurftu stúlkur á meiri stuðningi og
hvatningu að halda en drengir. Braut-
ryðjendur eins og Laufey áttu engan
stuðning vísan frá umhverfi sínu og
samfélagi. Hvatning Bríetar og barátta
fyrir því að Laufey geti stundað nám er
því mjög virðingarverð. Hún leggur á
sig mikið erfiði og lepur dauðan úr skel
til að tryggja dóttur sinni menntun.
Hún er líka stórhuga þegar dóttirin er
annars vegar. „Veistu mína framtíðar-
drauma fyrir þitt nám: einn vetur við
Sorbonne í París og svo - svo doktors-
hatt eftir embættispróf svona ári síðar!“
(152). Og síðar: „Reyndu að láta óskir
mínar og drauma rætast: að þú fram-
kvæmir allt það besta sem eg hefði vilj-
að geta gert, hefði guð og gæfan sett
mig í aðrar kringumstæður" (165). Auð-
vitað bætir hún því við að hún sé ekki
að leggja Laufeyju neina kvöð á herðar
en á því er tæpast vafi að hún heftir
hana að vissu marki. Laufey á ekki sama
metnað og dreymir ekki sömu drauma
og Bríeti en það er eins og hún hafi sig
ekki í það að setja punktinn aftan við
drauma móður sinnar. Kannski vegna
þess að hún veit ekki sjálf hvað hún vill.
Stuttu áður en hún hættir námi próflaus
segir hún samt í bréfi til móður sinnar
að henni finnist að hún hafi „. . .eigin-
lega aldrei gert neitt að ráði upp á eigin
hönd og nú yrði ég að gera það.“ (254).
Mæðgurnar eru mjög ólíkar að eðlis-
fari og þeim er það báðum ljóst. Bríet
herðist við hverja raun og tekur mótlæti
eins og áskorun en Laufeyju er hættara
við að leggja árar í bát. Fátt lýsir þessu
betur en viðbrögð Bríetar þegar Laufey
missir námsstyrk frá danska mennta-
málaráðuneytinu vegna ræðu sem hún
flutti á þingi IWSA í Búdapest árið
1913. Laufey virðist niðurdregin yfir
þessu en Bríet skrifar: „Það er undarlegt
að mér finnst þessi styrkmissir hafi
hresst mig. Það er svolítið saltkorn í
matinn minn. Nú er að sjá hvernig eg
fer að komast fram úr því. Eg kvíði því
ekki. „Mér leggst eitthvað til“ eins og
vant er.“ (241). Eg gat ekki annað en
skellt upp úr þegar ég las þetta því mér
fannst ég skilja svo vel þann kraft sem
þetta færði henni. Styrkmissirinn er
henni áþreifanleg sönnun þess að þær
mæðgur hafa komið við einhver kaun
og þ.a.l. staðið sig vel í Búdapest. Hún
veit sem er að þó ræðan hafi ekki mælst
vel fyrir á æðri stöðum þá verður hún
þeim til álitsauka hjá því fólki sem nær
þeim stendur. Og fátt er Bríeti meira
virði en mannorðið. Það vakti þó at-
hygli mína að þegar kemur að þeim af-
524