Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Síða 62

heyrt skáld segja sem hefur skrifað það
mikið að hann telst vera rithöfundur, að
hann kvíði engu meira en því að þurfa að
standa við púlt eða setjast við borð og horf-
ast í augu við þá uggvænlegu sýn sem sak-
leysislega, hvíta og meyjarlega auða blaðið
vekur. En innblásturinn rekur hann auðvit-
að til að fylla það með efni sem er frá
honum komið og hann telur vera fullgildan
skáldskap. Þannig ummæli gætu verið
venjuleg rithöfundartilgerð, en við skulum
láta sem þau séu sprottin af heilum hug.
Tregðan, óttinn eða efmn stafa þá væntan-
lega ekki af skorti á andagift eða söguefni
heldur öðru, enda hefur hann afmeyjað
auða blaðið með penna sínum það vandlega
að hann getur kórónað orðaleppana með því
að kalla skáldsöguna „andlegt afkvæmi
sitt“.
Setjum sem svo að nefnd orð séu ekki
skrök andlauss manns sögð í þeim tilgangi
að hljóta samúð vegna kvíðans eða fá hrós
fyrir að hann sigraðist á honum, að öðrum
kosti lægi snilldarverkið ekki fyrir augum
væntanlegra lesenda í búðargluggum að
baráttu lokinni eftir sigur viljans.
Að þessu slepptu er til annar vandi sem
hægt væri að kalla ótta við textann og á
ekkert skylt við auða blaðsíðu, heldur er
hann margvíslegur og sprottinn af ýmsum
og ólíkum ástæðum eftir því á hvaða ald-
ursskeiði höfundurinn er og hvort eftir hann
liggja fáar eða margar bækur. Þessa tilfinn-
ingu er ekki aðeins að frnna hjá skáldinu
sjálfu, heldur líka lesendum hans, og jafn-
vel mönnum sem lesa aldrei sögur eða
skáldskap heldur heyra utan að sér efni og
innihald hans. Einnig er jafnan til viss teg-
und af ótta við textann sem leynist misjafn-
lega mikill í umhverfi skáldsins, hann getur
búið innra með ættmönnum hans, nagað
íbúana í fæðingarbænum, kvalið stétt hans
eða er óljóst fyrir hendi jafnvel hjá allri
þjóðinni þegar verst lætur og vitleysan þar
er hvað mest.
Ottinn við textann er því hvorki einn né
alltaf sá sami. Hvað höfundinn sjálfan
áhrærir er óttinn til að mynda nokkuð ann-
ars eðlis á meðan hann er ungur og óreynd-
ur en eftir að hann er kominn á miðjan aldur
og skrifar verk sín væntanlega í fullu and-
legu fjöri. Hverju æviskeiði skáldsins fylgir
sérstakur ,,ótti“. Síðasta tegundin af honum
gerir vart við sig á efri árum, þegar höfund-
urinn verður hræddur við að texti hans sé
orðinn rýr af of mikilli notkun eða rit-
mennsku eða hann sjálfur hafi orðið innan-
tómur eðlis síns vegna og hangi varla í því
við ritmennsku sína að jafnast á við það
þegar andinn var fífldjarfur en fákunnandi
í byrjun. Þegar hilhngar sækja á hugann
fremur en hugmyndimar um efnið sem þær
spretta af, þá vildi höfundurinn feginn held-
ur vera fákunnandi og ferskur en kunnáttu-
maður og kannski trénaður. Að minnsta
kosti var auðfundið í sáhnni að áður var
meiri andi yfir honum, bæði í vöku og
svefni. Núna er sá fjörfiskur horfinn af sviði
hins létta svefns. Áður var flug í draumun-
um og þörf í huganum fyrir að vakna til þess
að njóta fiskanna annaðhvort í unaðslegri
næturvöku eða við leikglöðu iðjuna að geta
hrifið þá af flugi og fangað á blað til þess
eins að hafna efni þeirra að morgni í von-
brigðum vökunnar þegar sést hvað fiskar
veiddir í hrifningu næturinnar geta verið
rýrir eða lausir í roðinu og lagast því ekkert
þótt þeir verði látnir liggja í salti í átta ár.
Hugarflugið hefur orðið þungt með árun-
um vegna svonefnds þroska og persónur
fyrri verka þeytast nú um í óreiðu orðanna
eða í orðleysisham í hugarfylgsnunum. Þær
52
TMM 1993:1