Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Side 64

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Side 64
stendur hann ráðvilltur andspænis ótömd- um hæfileikum sínum. Hið raunverulega skáld er ævilangt í senn flaumósa og ráð- villt við efnistökin og innan ritmálsins. Hin- ir sem skrifa öruggir óbjagaðan texta eru venjulega aðeins rithöfundar, höfundar sem skrifa þokkalegan og réttan texta séð frá sjónarhóli reglnanna og vanans, hjúanna sem sitja að völdum í öllum samfélögum þótt uppreisnin gegn þeim sitji stöðugt um öryggi þeirra á vinstri og hægri hönd. Byrjandinn hefur venjulega enga hug- mynd um það að flestar „villur hans“ er sá vottur af uppreisn sem sérhver hæfileika- rikur höfundur stundar fremur af eðlisávís- un en listrænni hemaðarlist gegn ríg- bundnum hefðum tungunnar og frásagnar- mátans. Hann grunar ekki að innan tung- unnar og á milli heilans og hins frjálsa vilja ríkir byltingarástand, endalaust stríð þar sem hann verður jafnan að láta undan í lokin, annaðhvort vegna sjálfsgagnrýni, hlýðni við reglur og lærdóm sem hann hefur fengið í arf eða sem ítroðslu frá skólakerf- inu og leiðir hann fyrr eða síðar aftur á hefðbundna vegi eða hann er neyddur tíl þess af útgefanda sínum og þeim sem lesa prófarkir og gagnrýnendum. Raunveruleg- ur og góður höfundur er alltaf í uppreisnar- ham í leit að frelsi frá hinu ritaða og hefðbundna tungumáli en að sínum per- sónulega tjáningarmáta og tungutaki, þótt hann vití að hvort tveggja er aðeins til í litlum mæli miðað við þjóðtunguna alla og hefðbundnar venjur landsmanna við að tala um veðrið, segja frá verkjum í skrokknum og lýsa yfir andúð á því hvað sumir geti leyft sér margt en aðrir ekki í anda jafn- réttiskröfu öfundsýkinnar. Undan engu svíður jafn sárt í móðurmáls- kvikunni og þegar í umsögn um bók stendur að höfundurinn „hafi ekki vald á málinu“. Þótt aldrei sé þess getið hvað sé að hafa vald og á hvaða sviði málsins hann hafi það ekki, en það er kannski ekki á öðru en því sem er ritað á bækur eða er kennt í skólum, tungu sem kemur frá öðrum stað í samfélaginu en móðurinni og tungutaki hennar eða skáld- skaparmálinu sjálfu. í raun og veru er með þessu aðeins átt við það að höfundurinn hafi ekki tileinkað sér í öllu hið opinbera og viðurkennda, lærða tungumál yfirstéttanna, vegna þess að hann sem persónulegur mál- heimur reyndi að finna hæf orð í ætt við eigin tílfinningar og er þess vegna ef til vill í uppreisn gegn því. Flest skáld vilja vera sín eigin móðir á sviði tungumálsins í upp- hafi ritsmíðar þegar þeir skrifa frumraun sína, en smám saman á meðan textinn „er í vinnslu" eða farið er yfir hann og hann endurritaður, á meðan hann færist hægt ffá uppkasti til fullgerðs máls verður hann þægur og endar því miður fremur sem hent- ugt verkefni í stfla fyrir nemendur í skóla en sem bókmenntaverk. Þetta gerist þótt höfundamir hafi í fyrstu ætlað að laða fram það leynda mál sem fellur aðeins að gerð hvers skáldverks fyrir sig og á heima á flökti í kjama þeirra sjálfra eða í kvikunni þar sem hvatalíf listarinnar býr. Ég minnist enn hræðslunnar, jafnvel skelfingar yfir að hafa í texta fyrstu verka minna snert ósjálfrátt eitthvað sem stóð svo nærri sjálfum mér að það hafði verið vitinu alveg hulið. Hún var ekki aðeins ótti við mitt eigið djúp, heldur líka hræðsla við að textínn ætti einhverja stoð eða fyrirmynd í veruleikanum, að hann væri sprottinn frá nákomnum ættingjum, umhverfinu, föður og móður sem mundu þekkja eða bera kennsl á sig (það hefði mér þótt vera lágstíg listarinnar að sækja á jafn nákomin mið) og 54 TMM 1993:1
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.