Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 109

en sæfarinn reynir þó eftir mætti að átta sig á
eðli ferðarinnar sjálfrar, hann hefur tóm til að
spyrja sig hvert stefni þótt um seinan sé að gefa
nákvæm svör.
Um leið má líka halda því fram að hlutskipti
sæfarans eigi vel við um stöðu Þorsteins sjálfs
og það hlutverk sem hann ætlar ljóðum sínum,
nema að allra síst má kalla hann sofandi. í
ljóðum Þorsteins hefur þannig oft mátt lesa
efasemdir um leið mannsins í nútíma og Ijóðun-
um hefur beinlínis verið teflt gegn þeim „vit-
leysum" sem „seytla baldnar um dægra-
hvörfin“. í öllum ljóðabókum hans er að finna
kröftugt andóf gegn ýmsum hæpnum kenni-
setningum sem haldið er að fólki, en ekki síður
öfluga hvatningu til manna til að spyma við
fótum, gefa sér tóm til að spyija í stað þess að
láta allt yfir sig ganga. Þorsteinn hefur þess
vegna í meira mæli en flest önnur núlifandi
skáld freistað þess að koma böndum á þá óreiðu
sem hann hefur skynjað í samtímanum og reynt
að greina hismið frá kjamanum. Ljóðum hans
er nefnilega ekki síst ætlað að benda okkur á
hvað skiptir máli í tilvemnni og hefur Þorsteinn
þá staðnæmst við sígild verðmæti sem hafin em
yfír stað og stund.
Þar sem Þorsteinn hefur svo einarðlega tekist
á við samtímann og þau teikn hans sem honum
hafa fundist válegust, hefur það orð legið á að
skáldskapur hans sé svartsýnn. Vissulega er
ekki alltaf bjart yfír heimi ljóða hans, enda ræðst
það af eðli viðfangsefnisins, en ævinlega hefur
hann þó reynt að benda okkur á raunveruleg
verðmæti. I fyrri ljóðabókum hans bar mikið á
beinskeyttri og hvassri þjóðfélagsádeilu þar
sem jafnvel mátti finna tiltekin deilumál sam-
tímans. Síðan hefur mátt greina þá þróun í ljóða-
gerð Þorsteins, að hann hefur oftar tekið sér
stöðu utanvið hringiðu dagsins og íhugar, spyr
sjálfan sig og hugleiðir án dóma. Þetta má t.d.
glöggt sjá í Urðargaldri (1987). Hugsanir hans
hafa orðið meira heimspekilegar en þjóðfélags-
legar og birtist það m.a. í tímaskynjun ljóðanna.
Hún hefur þróast á þann veg að æ oftar leiðir
Þorsteinn saman fortíð og nútíð og gerir að
einum tíma. Ég hugsa að Þorsteinn myndi um-
svifalaust samsinna Eliot í því að allur tími sé
samtími, enda felur sú fullyrðing beinlínis í sér
eitt brýnasta erindi skáldsins við okkur: tilraun
hans til að benda okkur á þau eilífu og
sammannlegu verðmæti sem hafin eru yfir
augnablikið og sem við ættum að stefna lífi
okkar að.
I síðustu ljóðabók hans, Vatns götur og blóðs
(1989) var þetta einnig fyrirferðarmikið, en í
þeirri bók er samt mest áberandi ákall skáldsins
til manna um að lifa lífí sínu lifandi, fljóta ekki
sofandi og án meðvitundar að feigðarósi.
Grundvallarstef þeirrar bókar er kannski að
furður og töfrar lífsins séu fleiri en okkurgrunar
og að í raun liggi líf við að átta sig á þeim,
nálgast þá opnum huga.
Skáld alvörunnar
Þorsteinn ffá Hamri er því alls ekki bölsýnt
skáld. Hann er hins vegar skáld alvörunnar, og
á bakvið allan hans kveðskap liggur brýn hugs-
un. En hann leitar ávallt hins jákvæða, ljóssins,
og ljóðin sýna staðfasta trú hans á að það logi
enn, það hefur „týrt á glóðarköggli / í þessum
foma myrka frumskógi“ eins og segir í Ijóðinu
„Álengdar“, og það þótt ,,blásið“ hafi „öldum
saman önugir votir þytvindar“. Þótt Þorsteinn
sé „grunsmiður skelfinga“ þá er hann líka
„vonasonur“. Ljóð hans em þegar öllu er á
botninn hvolft barmafull af trú á að við munum
standa undir hlutskipti okkar í veröldinni og
komast frá þeirri glímu sæmilega heil.
Sœfarinn sofandi ber glögg kennimörk höf-
undar síns í öllum ytra búningi; rammíslenskt
orðfæri, knappt og hnitmiðað myndmál. Öll sú
ögun og orðfæð sem einkennir ljóð Þorsteins er
í fágætu samræmi við íhugunareðli ljóðanna og
þá hugsun, sem oft kemur þar fram, að allt bmðl
sé hluti af því hismi sem best sé að láta framhjá
sér fara. Skáldi ber að fara varlega með orð, og
því verða Ijóðin oftast mjög samþjöppuð. Form
og efni vinna þannig saman í ljóðum Þorsteins
frá Hamri, sem skiptir vitaskuld miklu máli
TMM 1993:1
99