Tímarit Máls og menningar - 01.03.1993, Page 114

þá sem henni líkar ekki við. Þó að Benjamín sé
sögumaður stillir höfundur sig alveg um að gera
hann að hetju. En hann fer langa leið í sögu
sinni, og á leiðarenda hefur hann mikið lært.
Andrés er ekki síður sannfærandi persóna.
Hann er sá sem alltaf þarf að vera að gera
eitthvað, jafnvel þó að það spilli fyrir, og hann
hangir í reglunum. Ef menn kunna ekki reglur í
leik eiga þeir ekki að vera með. Hann þolir
heldur ekki að tapa og getur beitt óþokkabrögð-
um ef honum rennur í skap. Svipmynd frá heim-
ili hans segir okkur hvað hefur mótað hann. Til
að reyna að ná athygli föður síns finnst honum
hann verða að vera mestur og bestur — þó að
hann þurfi að ljúga því til. Hann velur sér tví-
höfða öm að merki — tákn um tvöfalt eðli hans.
Baldur er eins fullkominn og hægt er án þess
að persónan verði ósönn eða væmin. Hann er
sonur einstæðrar móður og sérstaklega góður
við litlu systur sína og mömmu, þrautseigur,
næmur og réttsýnn. Á skildi hans er einhyrning-
urinn, tákn skírlífis og heilagrar guðsmóður.
Róland er sá sem skapar heild úr þessum
ósamstæða hópi og heldur öllu saman meðan
haldið verður. Hann er sterkur einstaklingur og
framsýnn. Fyrir honum er ekkert óumbreytan-
legt, heimurinn er til að umskapa hann. Hann
hefur víða sýn og kemur með fortíðina inn í líf
strákanna, í bókum, sögum og myndum. Hann
er skáldið í hópnum og tákn hans er drekinn
rauði sem tengir hann við ævintýri, riddara og
hetjusögur.
Fimmti drengurinn í bókinni er Helgi svarti,
hrekkjusvínið sem aðstæður hafa magnað svo
mikla illmennsku með en sem á í sér svo mikla
gæsku. Hann verður hin eiginlega hetja bók-
arinnar.
Það er sérkenni þessarar barnasögu að full-
orðnir fá líka að vera með. Við fáum skyndi-
myndir af heimilum drengjanna og sjáum nóg
af feðrum þeirra til að vita hvaðan þeir fá fyrir-
myndirnar. (Sá hjartabesti á bara mömmu.) En
Guðlaug verður ein af aðalpersónum bókarinn-
ar, og saga hennar sem er sögð í fáum orðum
segir ungum lesendum sitthvað um lífsbarátt-
una. Guðlaug er beiskjulaus þrátt fyrir hörð
örlög og afskaplega góð manneskja, en hún er
engin gufa og hún veit vel hvað hún vill.
Þung undiralda
Guðlaug fer á sjúkrahús þegar húsið hennar
brennur, og eitt fallegasta atriði sögunnar er
þegar fólkið í hverfinu fagnar henni með mikilli
útihátíð þegar hún kemur heim. En jafnvel á
þeirri miklu sigurhátíð má heyra myrkan slátt
undir niðri, því að við vitum að uppgjörið við
Svörtu fjöðrina er framundan. Togstreitan milli
góðs og ills myndar stöðuga spennu, og hún
verður ennþá átakanlegri vegna þess að hið
góða er ekki algott og umburðarlynt. Söguhetj-
ur okkar hafa notað vopn bannfæringarinnar og
það er of máttugt.
Benjamín dúfa er þroskasaga; sagan eilífa um
syndafallið þegar sakleysi æskunnar hlýtur sitt
banahögg og ekkert verður samt eftir. Til þess
að magna ffásögnina enn frekar vísar höfundur
aftur í grunn menningar okkar, einkum með
nöfnum persóna. Benjamín og Andrés eru báðir
úr Biblíunni. Benjamín (sem þýðir hamingju-
barn) var yngsti sonur Rakelar og Jakobs. Bæði
Sál konungur og Páll postuli voru af ætt Benja-
míns. Andrés var einn af postulum Krists, en að
eðli og hlutverki minnir hann þó meira á Loka
í norrænni goðafræði, og Baldur vísar beint á
nafna sinn þar; í Reglu rauða drekans er hann
meira að segja kallaður Baldur hvíti. Og Ró-
land, sem er af gamalli skoskri ætt, ber nafn hins
fræga franska riddara Rolands sem í íslenskum
sögum er sagður systursonur sjálfs Karlamagn-
úsar og er gjaman notaður sem viðmiðun þegar
talað er um eitthvað mikilfenglegt. Til dæmis
átti hann sverðið Dýrumdal sem er til jafnað
sem besta sverðs í riddarasögum. Framan af
sögu minnir Róland á Kristsmynd, en hann
reynist vera sannur, jarðneskur riddari. Kristur
er annar.
Benjamín dúfa er fantalega vel hugsað og
skrifað skáldverk, um leið og hún er afskaplega
spennandi bamabók. Þetta er saga af sköpun
104
TMM 1993:1