Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Page 65

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1996, Page 65
og áhrif hans á Fjölnismenn hefiir Matthías Johannessen einnig rætt í riti sínu Um Jónas (1993), 125 o.áfr. 10 Hjalti Hugason, „Guðfræði og trúarlíf*, Upplýsingin á íslandi, Rvk (1990), 143. 11 Sjá Allan Green: Kierkegaard bland samtida, Kbh (1995). 12 Gagnrýni á Hegel var eitt meginstefið í skrifum Kierkegaards á ákveðnu tímabili. Um Magnús, sjá grein Hafsteins Péturssonar, „Magnús Eiríksson“, Merkir íslend- ingarV, (1951), 315-344. Andúð Fraters á Hegel var litlu minni hatri hans í garð Martensens, enda taldi hann M. ganga erinda Hegels og vera þannig úlf í sauðargæru. Benedikt Gröndal segir frá því í Dægradvöl að Frater hafi eitt sinn séð að hann hafði mynd af Hegel uppi á vegg og ekki verið skemmt, kallað það furðulegt að „hafa þennan andskota hangandi“ hjá sér. (Dægradvöl, 1965), 140.) 13 Eins og fyrr var getið yrkir Jónas hvert snilldarkvæðið af öðru á fyrstu mánuðum ársins 1843. Þessa andrílds sér hins vegar lítinn stað í bréfúm hans. Þar ber hann sig mest illa vegna peningaleysis, en einkum þó undan „afkáralegu fataleysi“. (Ritverk Jónasar Hallgrímssonar IV, (1989), 361.) 14 Sjá t.d. Niels Thulstrup, „Indledning", Soren Kierkegaard, „Frygt og bæven“, Gyldendal (1983), 9-10. 15 Meðal þess sem téður túlkunarmunur felur í sér er annars konar viðhorf til frumburðar. Oft er þá vitnað til 2. Mósebókar 34, þar sem Guð segir m.a.: „Allt það sem opnar móðurlíf er mitt, sömuleiðis allur fénaður þinn sem karlkyns er, frumburðir nauta og sauða. En frumburði undan ösnum skaltu leysa með lambi. Leysir þú ekki, skaltu brjóta þá úr hálsliðum. Aila frumburði sona þinna skaltu leysa og enginn skal tómhentur koma fyrir auglit mitt.“ 16 Það má láta sér detta það í hug að bæði Kierkegaard og Jónas ausi af sömu áhrifakeldu, nú ókunnri og sem nánast ómögulegt er að spora uppi. Ég lagði ýmsar spurningar um Kierkegaard og Abrahamsdæmið fyrir sérfræðinga á Kierkegaardstofnuninni í Kaupmannahöfn og komust þeir sömuleiðis að nei- kvæðri niðurstöðu; ekkert bendi til beinna tengsla eða áhrifa milli Kierkegaards og Jónasar. (Sjá bréf Niels Jargens Cappelorns til P.V., 27 apríl 1995.) Hins vegar var Abrahamsminnið auðvitað talsvert til umræðu á þessu umbrotatímabili í guðfræði. Guðjón Skarphéðinsson benti mér á að trúlega hefðu skrif Englend- ingsins Thomasar Chubb (1679-1747) vakið slíka umræðu í Kaupmannahöfn, en einnig hafði t.d. Voltaire tekið eftirminnilega á sonarfórn Abrahams áður en Kierkegaard skrifar sína bók. 17 Sjá Hjalta Hugason (1990), 122. 18 Jafnframt má túlka írónískar athugasemdir Jónasar um „játningar . . . sem við eftir laganna boðum eigum að trúa“ og „trú á annarra manna skynsemi“, sem vantrú á annarra manna forsjá í trúarefnum. Jafnvel má halda því fram að þarna glitti í viðhorf í anda Kierkegaards um að trúin sé, þegar allt kemur til alls, bæði einstaklingsbundin og einkamál. 19 Rétt er að vekja athygli á því að kvæði Jónasar er elsta dæmi Orðabókar Háskólans um orðið „dýrðardæmi“. Það er því ekki ólíklegt að Jónas hafi búið það til, hreinlega þýtt „Abrahams herlige eksempel“ úr dönsku til þess að nota í kvæðinu, og er ljóst að sé þessi raunin styrkir það heldur túlkun mína um kvæðið sem viðbragð við guðfræðilegri umræðu. TMM 1996:3 63
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.