Tímarit Máls og menningar - 01.12.1999, Qupperneq 82

JÓN VIÐAR JÓNSSON
ónákvæm, bæði í skiptunum við Adolf og svo Gustav, og þar með allir þættir
þessarar konu, metnaður hennar, ástríða og grimmd.“ Agnar Bogason segir
henni of hætt við „óþarfa intensity, alveg óþörfum öfgum í túlkun sinni“,
Sigurður A. rekur augun í kómíska drætti sem séu hlutverkinu ffamandi, en
Loftur Guðmundsson vill að nokkru leyti kenna „vanþakklátu“ hlutverki
um.35
Eins og Faðirinn voru Kröfuhafar hljóðritaðir og fluttir í útvarp (jan.
1965). Verður ekki annað sagt en hljóðritunin staðfesti heildarmynd dóm-
anna. Rúrik Haraldsson hefur afar föst tök á illmenninu Gústav; hatrið og
heiftin loga undir fáguðu yfirborði heimsmannsins, og þó verður hann á
einhvern hátt aumkunarverður um það er lýkur; Rúrik nær hér afburðavel
að skila því tvísæi, sem gerir bestu mannlýsingar Strindbergs óviðjafnanleg-
ar. Gunnar Eyjólfsson tekur Adolf skynsamlegum tökum, forðast t.d. að gera
sjúkleika málarans of áberandi frá upphafi, sem Ollén segir að sé ein mesta
hættan við hlutverkið.36 Túlkun hinnar ágætu leikkonu Helgu Valtýsdóttur
á Teklu er hins vegar síst betri en gagnrýnendur segja. í upphafi sýnir hún
flennuskap Teklu rækilega, en síðar er engu líkara en hún missi sjónar af
þeim streng í persónunni og geri úr henni tiltölulega geðuga konu. Afleið-
ingin verður sú, að mannlýsingin lendir öll í brotum eins og Ólafur Jónsson
orðar það. Þarna gerist því í raun og veru hið sama og í sýningu Föðurins; að-
alleikkonan - og leikstjórinn - virðast ala með sér efasemdir um ásetning
höfundar og reyna beinlínis að draga fjöður yfir fordæðuskap kvenpersón-
unnar.
I báðum tilvikum verður útkoman nokkurn veginn sú sama: dramatík
verkanna gufar að miklu leyti upp, meginstef þeirra, hatrömm barátta karls
og konu og sá djúpstæði harmleikur sem af henni hlýst, verður ekki nema
svipur hjá sjón.
Strindberg á íslandi eftir 1970
Ef ffá eru taldir fýrrnefndir gestaleikir Poul Reumerts og samleikenda hans,
voru sýningar Þjóðleikhússins á Föðurnum og Kröfuhöfum fýrstu kynni ís-
lenskra leikhúsgesta af leikritum Strindbergs í höndum reyndra atvinnu-
listamanna. Þær hafa augljóslega ráðið miklu um mynd þeirra af skáldinu,
ekki síst í krafti útvarpsflutningsins. Af prósa Strindbergs var á þessum tíma
ekkert til nema fáeinar smásagnaþýðingar; síðar hafa allténd verið þýdd og
gefin út þrjú aðalverka hans af skáldsögutagi: Heimeyjarfólkið (1969) í
þýðingu Sveins Víkings, Rauða herbergið (1979) í þýðingu Hjartar Pálssonar
og Infernó (1998) í þýðingu Þórarins Eldjárns.
80
www.mm.is
TMM 1999:4