Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2006, Blaðsíða 79

74
Tímarit um menntarannsóknir, 3. árgangur 2006
Er „menningarlæsi“ ungs fólks að breytast?
Með þessum fyrirvörum má segja að
niðurstöðurnar séu skýrar og verða nú ræddar
með hliðsjón af rannsóknarspurningum
greinarinnar.
Hvaða sess hefur þá bóklestur miðað við
aðrar tómstundir þessara nemenda í 10. bekk í
Reykjavík árið 2005? Eins og búist var við er
lestur ekki ráðandi tómstundaiðja samkvæmt
þessari athugun. Internet- og tölvunotkun
er mun almennari tómstundaiðja hjá báðum
kynjum, en einnig er meira um að nemendurnir
verji tómstundum með vinum og fjölskyldu, í
sjónvarpsáhorf og drengir í íþróttir/heilsurækt.
Hér er mikilvægt að benda á að hinni miklu
tölvu- og internetnotkun unga fólksins fylgir
oft töluverður lestur þó miðillinn sé annar.
Þennan lestur þarf að rannsaka nánar. Mun
fleiri fara inn á internetið daglega nú en 2003
(Þorbjörn Broddason, 2005). Þá er internet- og
tölvuleikjanotkun mun vinsælli tómstundaiðja
meðal nemenda í 10. bekk en fullorðinna
2005 samkvæmt athugun höfundar á úrtaki
fólks af öllu landinu (Guðný Guðbjörnsdóttir,
2005c). Hér er um verulegan mun eftir aldri að
ræða. Árið 1993 var spurt um videoleiki (ekki
tölvuleiki) sem væntanlega er sambærilegt,
en þá sögðust mun færri fara í þá daglega
en í tölvuleikina 2005. Ef litið er á samspil
bóklestrar og tölvunotkunar hafa drengir
fundið annað tómstundagaman en bækur í
tölvunni eða tölvuleikjum þegar 1993, en sú
breyting virðist nú, rúmum 10 árum síðar,
hafa náð til stúlkna að því leyti að þær lesa
bækur og nota internetið jafnmikið og drengir,
en tölvuleikjanotkun þeirra er enn minni en
drengja.
En hvernig eru bóklestrarvenjur nemenda
í 10. bekk nú í samanburði við jafnaldra
þeirra fyrir rúmum áratug og fyrir 40 árum og
hver er þáttur mismunandi bókmenntagreina?
Niðurstöðurnar benda til að lesturinn s.l. 2
vikur sé mun minni nú og lestur stúlkna er
orðinn svipaður að magni til og lestur drengja,
sem er veruleg breyting frá 1993. Aftur er
minnt á fyrirvarann vegna fyrirlagnartímans og
stærðar úrtaksins. Til samanburðar má benda á
að samkvæmt athugun Þorbjörns Broddasonar
(2005) lásu 10–15 ára börn 1,8 bækur s.l. 30
daga árið 2003, en 15 ára lesa 0,8 bækur s.l.
tvær vikur nú eða 2005. Þessar niðurstöður
virðast ekki ósvipaðar, ekki síst í ljósi þess að
ætla má að yngri börnin lesi meira en þau eldri,
samanber fyrri athuganir höfundar á nemendum
í 7. og 10. bekk (Guðný Guðbjörnsdóttir, 2000;
Guðný Guðbjörnsdóttir og Morra, 1997). Þá
má nefna að drengir í Englandi (13–15 ára)
lásu 1 bók hálfsmánaðarlega að meðaltali árið
1995, sem er ekki fjarri þeim niðurstöðum
sem koma fram hér og minna en á Íslandi
1993 (Wicks, 1995). Minnt er á samhengi
þessa minnkandi bóklestrar, nefnilega hina
miklu tölvu- og internetnotkun unga fólksins
og aukna sjónvarpsnotkun stúlkna (Þorbjörn
Broddason, 2005).
Ef litið er á lestur unga fólksins almennt
þá virðist sem hlutfallslega mun fleiri
nemar í 10. bekk 2005 af báðum kynjum lesi
aldrei eða mjög sjaldan alla lesefnisflokkana
sem athugaðir voru en jafnaldrar þeirra
árin 1993 og 1965. Mesta minnkunin
virðist vera á lestri Íslendingasagna og
þjóðsagna, en einnig er mun stærri hópur
2005 en 1993 sem les aldrei í fræðslubókum.
Athyglisvert er að unga fólkið sem yrkir
reglulega nú virðist álíka margt hlutfallslega
og fólkið á þrítugs- og fimmtugsaldri sem
yrkir reglulega, eða 7–9% (Guðný Guð-
björnsdóttir, 2005c). Spyrja má hvort það að
yrkja sé hæfileiki eða venja sem breytist lítið
eftir að unglingsárum er náð, eða hvort það er
tíðarandinn sem stýrir því hve margir yrkja eða
semja sögur.
Svo virðist sem lestur Íslendingasagna
meðal nemenda í 10. bekk sé á undanhaldi.
Það verður fróðlegt að fylgjast með því
hvort áhuginn á Íslendingasögunum fer
eftir aldri einstaklinga eða sögulegum tíma.
Má búast við því að þetta unga fólk verði
áhugasamara eftir 20 ár, eða eru að eiga sér
stað breytingar á tómstundamenningu sem
gera Íslendingasögurnar og þjóðsögurnar
síður áhugaverðar í samkeppninni við annað?
Um það er ekki hægt að fullyrða, en ljóst er að
viðhorfin til lestrar fornsagna og bókmennta