Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Page 96

96
út af þessu uppgjöri Jóns biskups og Haralds Níelssonar lá nærri að
til klofnings kæmi innan kirkjunnar vegna þess að ýmsir stuðningsmanna
Haralds vildu að söfnuðurinn, sem fylkti sér um hann, segði sig úr þjóð-
kirkjunni. Grundvöllurinn að frjálslyndri fríkirkjuhreyfingu, með Harald
sem leiðtoga, var vissulega fyrir hendi. Sú hreyfing hefði ekki takmark-
ast við Ísland því eins og áður segir höfðu frjálslyndir söfnuðir meðal
Íslendinga vestanhafs þegar á fyrsta áratug aldarinnar séð í Haraldi fram-
tíðarleiðtoga fyrir frjálslyndan kristindóm. Þeim hafði verið vísað úr hinu
evangelísk-lútherska kirkjufélagi vestanhafs árið 1909 þegar átökin um
afstöðuna til lúthersku játningaritanna og biblíutúlkun náðu hámarki þar.57
Í seinna skiptið braust kreppan út árið 1927 en þá snerust deilurnar um
vígsluneitun Jóns biskups sem taldi sér sem biskupi evangelísk-lútherskrar
þjóðkirkju ekki stætt á því að vígja guðfræðing til starfa við frjálslyndan
söfnuð Íslendinga í Kanada sem ekki starfaði á grundvelli játninga hennar.
Vitað var að í þeim söfnuði voru únitarar sem hafna kenningunni um guð-
dóm Krists.58 Í kjölfar þessara deilna stofnuðu ungir guðfræðingar sérstakt
guðfræðitímarit, Strauma, sem út kom á árunum 1927–1930. Hópurinn
sem kenndi sig við þetta tímarit fylkti sér um Harald sem hann leit á sem
leiðtoga sinn. Haraldur lést ári seinna en deilurnar milli frjálslyndra og
íhaldssamra héldu áfram á svipuðum nótum um þriggja áratuga skeið.
Rétt fyrir miðja öldina mögnuðust þessar deilur enn. Þá voru starf-
andi tvö kristileg félög meðal stúdenta í Háskóla Íslands, Kristilegt
Stúdentafélag, sem var stofnað árið 1936 og var nátengt KFUM og
kristniboðsfélögunum og Bræðralag, kristilegt félag stúdenta, sem stofn-
að var árið 1945. Aðalforvígismaður síðartalda félagsins var Ásmundur
Guðmundsson, prófessor við guðfræðideid Háskóla Íslands, en virkan þátt
tók biskup landsins, Sigurgeir Sigurðsson, og voru fundir stundum haldnir
á heimili hans. Þá stofnuðu um þrír tugir presta Samtök játningatrúrra
presta árið 1948. Forgöngumenn þess voru séra Sigurjón Þ. Árnason prest-
ur í Hallgrímskirkju og Jóhann Hannesson kristniboði og síðar prófessor
við guðfræðideild Háskóla Íslands. Íslenska þjóðkirkjan fékk ekki eigið
kirkjuþing fyrr en árið 1957 en hún bætti sér það að nokkru leyti upp með
því að efna til almennra kirkjufunda. Fyrsti almenni kirkjufundurinn var
haldinn á Þingvöllum árið 1934 og voru þeir haldnir upp frá því á tveggja
til þriggja ára fresti fram á sjöunda áratuginn og nutu styrks frá Kirkjuráði
57 Pétur Pétursson, Trúmaður á tímamótum, bls. 303–304.
58 Ludvig Guðmundsson, Vígsluneitun biskupsins, Reykjavík: Félagsprentsmiðjan,
1927.
PÉTUR PÉTURSSON