Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Page 205

205
að rekja hvernig stefið um hinn náttúrulega heim, sem kalla má „sköp-
unarverkið“ þegar það er tengt guðdómnum, glataðist í kristinni íhugun.
Það er engin tilviljun að ég segi „glataðist“ því síðustu fimm hundruð ár
hefur trúarlegt gildi jarðar ekki verið viðfangsefni guðfræði, predikana eða
trúarlegrar menntunar. Ef kristnir fræðimenn nú um stundir líta í eigin
barm átta þeir sig á því að hinn náttúrulegi heimur var nánast virtur að
vettugi sem viðfangsefni menntunar þeirra, hvort sem hún var trúarleg eða
fræðileg. Bæði kaþólskir menn og mótmælendur í hinum kristna vestræna
heimi hafa verið haldnir minnisleysi um sköpunarverkið þar til nýlega.
Sé litið yfir tvö þúsund ára gamla sögu kristinnar hefðar kemur reyndar
á óvart sú uppgötvun að slíkt minnisleysi um alheiminn hefur ekki alltaf
verið til staðar. Reyndar var það svo að sköpunarverkið var virkur þáttur
í guðfræðilegri íhugun þrjá fjórðu hluta þessa tímabils. Með þessu er ekki
sagt að íhuganir forfeðra okkar um sköpunarverkið hafi þróað vistfræðilega
meðvitund á borð við þá sem við þörfnumst í dag. Aðdáun nútímafólks
á heiminum annars vegar og mótmæli gegn tortímingu hans hins vegar
marka ný skil í sögunni; vísindaleg þekking, tækni, aðferðir og samskipti
eru gerólík því sem áður var. Þá hafði hin guðfræðilega íhugun fremur það
hlutverk að viðhalda trúarlegu vægi sköpunarverksins og dálítilli virðingu
fyrir því þegar menn vildu ráðskast með það.
Að lokinni bakgrunnsskoðun hins ævaforna sköpunarstefs í kristinni
hefð, í öllu sínu veldi og margræðni, rekur þessi grein ástæðurnar fyrir því
hvers vegna þekkingin á hinum náttúrulega heimi fór forgörðum sem og
því hvað aftri sannri og hjartanlegri hugarfarsbreytingu manna þar sem
jörðin er annars vegar. Að lokum er fjallað um hreyfingar fólks sem leitast
við að tengjast hinum náttúrulega heimi á ný og raktar eru hugmyndir um
aðgerðir sem stuðlað gætu að endurheimt náttúrunnar.
Fyrstu fimmtán hundruð ár kristindóms
Mikilvægt er að halda því til haga að í trúarritum Gyðinga, sem kristnin
mótaðist af í byrjun, er alltumvefjandi nálægð hins náttúrulega heims ætíð
til staðar.19 Ekki aðeins kallast hann Guðs góða sköpunarverk, heldur á
19 Sjá t.d. Richard Clifford, „The Bible and the Environment“, Preserving the Creation:
Environmental Theology and Ethics, ritstj. Kevin W. Irwin og Edward D. Pelle-
grino, Washington, D.C.: Georgetown University Press, 1994, bls. 1–24; og
Vitor Westhelle, „Creation Motifs in Search for a Vital Space: A Latin American
Perspective“, Lift Every Voice: Constructing Christian Theologies from the Underside,
ritstj. Susan Brooks Thistlethwaite og Mary Potter Engel, New York: Harper and
Row, 1990, bls. 128–140.
GLöTUN OG ENDURHEIMT SKöPUNARVERKSINS Í KRISTINNI HEFð