Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2012, Blaðsíða 207

207
sögð og eðlileg en útfærðu hana á sinn hátt.20 Þar sem aðeins einn Guð
væri til og sá hefði skapað allt sem var til, þá voru, að þeirra mati, allir hlut-
ir viðfangsefni guðfræðinnar. Guðfræðin fjallar um manninn og hinn nátt-
úrulega heim sem sköpunarverk í nánum tengslum við Guð. Guð – heim-
ur – maður: saman myndar þetta frumspekilega þrenningu. Ef eitt er tekið
burt verður skilningurinn á því sem eftir er ófullkominn. Guðfræðingar
innlimuðu af öryggi hinn náttúrulega heim í guðfræði sína og túlkuðu
hann sem Guðs góða sköpunarverk: Hinn náttúrulegi heimur varð bæði
vegur opinberunar að guðsþekkingu og einnig lagsbróðir í endurlausn
mannkyns. Heillandi líking sem oft var gripið til var náttúran sem bók
opinberunarinnar. Ágústínus, svo dæmi sé tekið, boðaði oft að Guð hefði
gefið mannkyni tvær bækur, Heilaga ritningu og Bók náttúrunnar. Ef
okkur auðnast að lesa Bók náttúrunnar rétt munum við heyra hið sanna
orð Guðs og verða leidd til þekkingar á speki, valdi og kærleika Guðs.
Hæst reis viðurkenning hins náttúrulega heims í kristinni hugsun á 12.
og 13. öld. Innblásnir af þýðingum forngrískra fræðirita ásamt ritum eftir
gyðinglega og múslímska fræðimenn hófust miðaldaguðfræðingar handa
við það verkefni að skapa heildstæða heimsmynd. Ótal lærðar ritgerðir litu
dagsins ljós um alheiminn, veröldina, heimsmyndina sem slíka, heimspeki
heimsins og innsta eðli allra hluta. Túlkunarverk þeirra, sem af fjálgleik
lýstu heiminum í ljósi kristinnar trúar, leiddu til áhrifamikilla hugmynda-
kerfa þar sem heimsfræði, mannfræði og guðfræði mynduðu fullkomið
jafnvægi. Þrjú dæmi sýna þetta:
Í ritgerð sinni um kristna kenningu, Scivias, sér Hildegard af Bingen
allan heiminn fyrir sér sem innblásinn af kærleika Krists sem hún líkir
við sól réttlætis sem skín með „geislum brennandi ástúðar í svo mikilli
dýrð að hver skepna er upplýst af birtu þessa ljóss“.21 Í miðdepli þessarar
sýnar standa mannverur, „skapaðar á stórkostlegan hátt úr dufti jarðar, svo
samtengdar kröftum alls sköpunarverksins að við getum aldrei skilist frá
þeim“.22
Bonaventure kennir sálum sem eru á vegferð til Guðs að líta á heiminn
sem stórkostlegt listaverk sem beri merki Skapara síns: „Hver sá sem ekki
20 Sjá yfirlit um þessa túlkun hjá N. Max Wildiers, The Theologian and His Universe:
Theology and Cosmology from the Middle Ages to the Present, þýðing eftir Paul Dunphy,
New York: Seabury Press, 1982, 1.–3. kafli.
21 Hildegard of Bingen, Scivias, þýðing eftir Columba Hart og Jane Bishop, New
York: Paulist Press, 1990, bls. 94.
22 Sama rit, bls. 98.
GLöTUN OG ENDURHEIMT SKöPUNARVERKSINS Í KRISTINNI HEFð