Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 3

Inngangur
Verri verðbólguhorfur kalla á mun
meira aðhald
Verðbólguhorfur hafa versnað enn frekar frá síðustu hækkun stýri-
vaxta Seðlabanka Íslands. Þegar verðbólguspáin sem hér er birt var
gerð var gengi krónunnar u.þ.b. 12% lægra en í spánni sem birtist í
Peningamálum í lok mars um leið og bankinn hækkaði stýrivexti um
0,75 prósentur og u.þ.b. 6% lægra en í maí þegar bankinn hækkaði
vexti enn um 0,75 prósentur. Gengislækkunin hefur þegar leitt til mun
meiri verðbólgu og mun gera áfram á næstu mánuðum. Samkomulag
Samtaka atvinnulífsins og Alþýðusambands Íslands í júní eykur einnig
á verðbólguþrýstinginn. Launakostnaður á framleidda einingu hefur
um langt skeið hækkað mun meira en til lengdar samrýmist verðbólgu-
markmiðinu. Viðbótarlaunahækkun, sem nú hefur verið samið
um, eykur á verðbólguþrýsting um sömu mundir og yfi rstandandi
ofþensluskeið nær hámarki. Lægstu laun hækka mikið. Við núverandi
aðstæður á vinnumarkaði er hætt við að launahækkunin dreifi st upp
launastigann. Kaupmáttur er nú þegar meiri en framleiðslugeta þjóð-
arbúsins stendur undir. Hækkunin í júlí eykur kaupmátt um skamma
hríð, en ástæða er til að óttast að rýrnun kaupmáttar fylgi í kjölfar-
ið, sökum aukinnar verðbólgu umfram hækkun launa eða minnkandi
atvinnu. Að óbreyttum stýrivöxtum er líklegra að hin mikla hækkun
launa valdi aukinni verðbólgu, fyrst vegna kostnaðarþrýstings en síðar
einnig vegna áhrifa á eftirspurn og gengi krónunnar.
Mat Seðlabankans á verðbólguhorfum er nú sett fram með öðrum
hætti en gert hefur verið hingað til. Í svokallaðri grunnspá er tekið mið
af væntingum markaðarins og spám greiningaraðila um framvindu
stýrivaxta í stað þess að gera ráð fyrir að þeir haldist óbreyttir frá spá-
degi. Verðbólga eykst samkvæmt þessum forsendum í því sem næst
11% á síðasta fjórðungi ársins, helst nálægt því fram á mitt næsta ár,
tekur þá að lækka en er enn langt yfi r markmiði bankans í lok spátíma-
bilsins. Samkvæmt grunnspánni verður verðbólgan u.þ.b. 5 prósentum
meiri um miðbik spátímans og 2 prósentum meiri við lok hans en gert
var ráð fyrir í marsspánni. Þetta eru ekki viðunandi horfur. Fráviksspá
með töluvert meiri hækkun stýrivaxta sýnir hins vegar að með að-
haldssamari peningastefnu mætti ná verðbólgumarkmiðinu eftir u.þ.b.
tvö ár, þótt til skamms tíma séu áhrifi n á verðbólgu ekki mikil. Horft til
lengri tíma leiðir aðhaldssamari peningastefna ekki til meiri samdráttar
í þjóðarbúskapnum en aðlögunin verður fyrr á ferðinni, sem stuðlar að
minni verðbólgu og kaupmáttarrýrnun en ef aðhaldið væri slakara.
Þjóðhags- og verðbólguspár eru ekki nákvæm vísindi og niður-
stöðum einstakra líkana ber ævinlega að taka með fyrirvara. Þær gefa
hins vegar hugmynd um það sem framundan kann að vera. Tvennt
gæti öðru fremur orðið til þess að stýrivextir þurfi ekki að fara jafn
hátt og verðbólguspáin gefur til kynna. Í fyrsta lagi gæti miðlun pen-
ingastefnunnar um vaxtarófi ð gerst hraðar en til þessa. Í öðru lagi er
hugsanlegt að hraðar dragi úr eftirspurn og framleiðsluspennu en nú