Peningamál - 01.07.2006, Qupperneq 85

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
85
heppilegar eða gefi jafnvel óskýra mynd af samsetningu þeirra. Gjald-
miðill viðskipta endurspeglar ekki endilega uppruna- eða ákvörðunar-
land þeirra. Líklegt er að vægi Bandaríkjadals og á síðustu árum evru
verði meira ef slíkar upplýsingar eru notaðar. Það kemur e.t.v. ekki að
sök ef tilgangur vísitölunnar er að þjóna sem kjölfesta gengisstefnunn-
ar fremur en að vera mælikvarði á samkeppnisstöðu eða verðlagsáhrif
gengisbreytinga, en það samræmist illa síðarnefndu hlutverkunum.

Samanburður á gengisþróun miðað við nýjar
og eldri gengisvísitölur
Reiknaðar hafa verið gengisvísitölur fyrir Ísland sem byggja á svip-
uðum aðferðum við val landa í körfuna og nú eru notaðar í Bretlandi
og Bandaríkjunum.13 Tvenns konar mælikvarði er notaður, líkt og getið
var hér að framan. Þrengri vísitalan nær til allra landa sem vega meira
en 1% í vöruviðskiptum Íslands á þriggja ára tímabili. Í víðari vísitölunni
er lágmarkið 0,5%.14 Vísitölurnar hafa verið reiknaðar aftur til ársins
1995. Ef miðað er við 1% inntökuskilyrðið bætast Rússland, Ástralía
og Taívan árið 1995 við þau lönd sem eru í núverandi gengisvísitölu.
Kína kemur inn í vísitöluna árið 1999 og Eistland árið 2002. Taívan
fellur aftur út árið 1999 (þegar Kína kemur inn), Kanada árið 2003 og
Ástralía árið 2004. Í ,,breiðari“ vísitölunni bætast 14 lönd við á ýmsum
tímum og fjöldi gjaldmiðla í vísitölunni fyrir árið 2005 verður 19 í stað
9 í núverandi gengisvísitölu.
Nýju gengisvísitölurnar gefa áþekka heildarmynd af þróun
krónunnar og vísitalan sem nú er notuð. Á einstökum tímabilum er
munurinn þó umtalsverður. Það skýrist meðal annars af meira vægi
Bandaríkjadals í vísitölu gengisskráningar en hinum nýju. Eins og sjá
má á mynd 5 er náið samband milli fráviksins og gengis Bandaríkjadals.
Yfi rleitt er mestur munur á nýju vísitölunum og þeirri gömlu þegar
töluverð breyting verður á gengi Bandaríkjadals, sem vegur minna í
nýju vísitölunum. Á tímabilum sem gengi dalsins hefur lækkað, eins
og gerst hefur frá árinu 2002, hefur gengishækkun krónunnar verið
meiri samkvæmt vísitölu gengisskráningar. Greinilegt er þó að fl eira
er á seyði síðari hluta tíunda áratugarins, þegar nýju vísitölurnar mæla
töluvert meiri gengishækkun krónunnar.15
Talsverður munur er á þróun þrengri og breiðari vísitölunnar
á fyrri hluta þessa áratugar og virðist frávikið fylgja sveifl um í gengi
Bandaríkjadals en stöðugt dregur úr muninum eftir því sem Banda-
ríkjadalur veikist og gengisfl ökt minnkar. Gjaldmiðlarnir sem bætast við
í breiðari vísitöluna vega vitaskuld ekki þungt en til lengri tíma litið er
hins vegar ekki óhugsandi að munur þessara vísitalna aukist enn frekar,
t.d. ef vaxandi viðskipti við ýmis nýmarkaðs- og þróunarríki leiða til
fjölgunar tiltölulegra óstöðugra gjaldmiðla.

13. Ekki var tekið tillit til þriðjulandaáhrifa í þessum vísitölum. Það væri að vísu æskilegt, en er
tæknilega erfitt og matskennt og ávinningurinn tæpast nægilega mikill til þess að réttlæt-
anlegt sé að leggja út í reglulega uppfærslu slíkrar vogar.
14. Gjaldmiðlar landa sem uppfylla ekki framangreind skilyrði fá vægið 0. Aðferðin sem beitt
hefur verið við að taka tillit til viðskipta við lönd utan vísitölunnar, þ.e.a.s. að skipta sam-
anlögðu vægi þeirra á milli stóru gjaldmiðlanna, eftir skiptingu SDR eða samkvæmt annarri
reglu, jók vægi stóru „hörðu” gjaldmiðlanna, en slíkt er ástæðulaust í gengisvísitölu sem
þjónar ekki því hlutverki að vera akkeri fyrir fastgengisstefnu.
15. Inntaka og brottfall eru miðuð við þriggja ára meðaltal vöruviðskipta til þess að forðast að
þurfa oft að bæta gjaldmiðlum inn eða fella þá úr vísitölunni vegna árssveiflu í viðskiptum.
85
90
95
100
105
110
115
120
125
130
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97‘96
Mynd 4
Samanburður á vísitölu gengisskráningar
og nýjum gengisvísitölum
September 1995 - maí 2006
September 1995 = 100
Breiðari vísitala
Þrengri vísitala
Gengisvísitala
Heimildir: Reuters EcoWin, Seðlabanki Íslands.
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97‘96
USD/EUR (h. ás)
Mismunur vísitölu gengisskráningar og nýrrar
breiðrar vísitölu (v.ás)
Mismunur vísitölu gengisskráningar og nýrrar
þrengri vísitölu (v.ás)
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 5
Mismunur vísitölu gengisskráningar og nýrra
gengisvísitalna í samanburði
við gengi Bandaríkjadal
September 1995 - maí 2006
September 1995 = 100 $/Є