Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 52

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
52
Seðlabankar geta aukið virkni peningastefnunnar með því að hafa
áhrif á væntingar
Í stað þess að gera ráð fyrir óbreyttum stýrivöxtum á spátímanum
getur seðlabanki reynt að hafa áhrif á væntingar um þróun stýrivaxta
með því að byggja spár á væntingum markaðsaðila um stýrivaxtafer-
ilinn og túlka þá spá í ljósi niðurstöðunnar. Þetta getur hann t.d. gert
með því að tjá skoðun sína á því hversu raunhæfar væntingarnar
eru út frá því sjónarmiði að verðbólgumarkmiðinu verði náð innan
tiltekins tíma.2 Þetta er sú leið sem t.d. Englandsbanki hefur farið
frá því í ágúst 2004, sænski seðlabankinn frá því í október 2005 og
Noregs banki þar til að hann hóf að spá eigin stýrivöxtum í nóvember
á síðasta ári.
Verðbólguspá með innbyggðri peningastefnureglu
Annar valkostur er að fara að dæmi Seðlabanka Nýja-Sjálands og
Noregsbanka og birta stýrivaxtaferil spárinnar, þ.e.a.s. stýri vaxtaferil
sem seðlabankinn sjálfur telur líklegt að nægi til þess að verðbólgu-
markmið náist. Nýsjálenski seðlabankinn reið á vaðið og birti slíka
spá fyrst árið 1998, en Noregsbanki fylgdi fordæmi hans í nóvember
2005. Fræðilega séð er þetta eðlilegasta stýrivaxtaforsenda spár innar.
Með þessum hætti er innra samræmi í spágerðinni tryggt og túlk-
un hennar verður auðveldari. Þannig telja t.d. Svensson (2005) og
Woodford (2004) að seðlabankinn geti haft veruleg áhrif á mark-
aðsvæntingar, auk þess sem trúverðugleiki hans eykst vegna þess að
spáin nálgast alltaf verðbólgumarkmiðið innan spátímans. Með því
að hafa meiri áhrif á væntingar eykst skilvirkni peningastefnunnar til
muna. Aðrir, eins og Goodhart (2001) og Mishkin (2004), hafa hins
vegar haft efasemdir um gagnsemi þess að ganga svo langt og óttast
að skilaboð bankans verði of fl ókin og að stýrivaxtaferillinn verði
túlkaður sem skuldbinding um vaxtaþróun næstu misseri fremur en
skilyrt spá sem óhjákvæmilega breytist þegar aðstæður í efnahags-
lífi nu breytast. Reynsla Nýsjálendinga og Norðmanna bendir hins
vegar ekki til þess að þetta sé vandamál. Því kemur vel til greina að
Seðlabankinn taki þennan hátt upp einnig þegar meiri reynsla verður
komin á nýja þjóðhagslíkanið og árangur braut ryðjenda á þessu sviði.
Með því að birta peningastefnumiðaðan vaxtaferil ásamt öðrum ferl-
um hefur Seðlabankinn raunar tekið mikilvægt skref í þessa átt, þótt
grunnspáin sé enn gerð með öðrum hætti.
Grunnspá hefur fram til þessa byggst á föstum vöxtum og gengi
Til þessa hefur Seðlabankinn birt þjóðhags- og verðbólguspá sem
byggist á því að stýrivextir og gengisvísitala krónunnar haldist
óbreytt frá spádegi. Þessi spá hefur verið kölluð grunnspá og fengið
nokkru ítarlegri umfjöllun en aðrir ferlar eða fráviksspár sem einnig
hafa verið birtar. Megintilgangur grunnspárinnar hefur verið að gefa
vísbendingu um líklega efnahagsframvindu að því gefnu að vöxtum
verði ekki breytt og gengi krónunnar haldist stöðugt. Grunnspáin
hefur því fyrst og fremst falið í sér vísbendingu um hvort vaxtastig
á hverjum tíma nægi til að tryggja framgang verðbólgumarkmiðsins
og þannig nýst bankanum við mat á því hvort frekari breytinga á
stýrivöxtum sé þörf. Forsenduna um stöðugt gengi má einnig rétt-
læta með þeim rökum að rannsóknir hafi bent til þess að nýjasta
gengi sé jafnan skásta fáanlega spá um framtíðargengi.
Fjarstæðukennt að óbreyttir stýrivextir og gengi haldi við núver-
andi aðstæður
Þegar þokkalegt jafnvægi er í þjóðarbúskapnum getur spá með
óbreyttum vöxtum og gengi gefi ð nokkuð rétta mynd af efna hags -
2. Þessi leið er jafnframt líklegri til að tryggja innra samræmi í spágerðinni, þótt seðlabank-
inn þurfi að varast að fylgja markaðsvæntingum í blindni við ákvörðunartökuna þar sem
slíkt getur leitt til óstöðugleika þar sem haldreipið skortir þegar ákvarðanir eru farnar að
byggjast á væntingum um sömu ákvarðanir (sjá Bernanke og Woodford, 1997).
ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM