Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 55

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
55
reyndar um skeið nokkru hærri vexti en Íbúðalánasjóður, en vextir
hans hækkuðu einnig nýlega. Miðað við ávöxtunarkröfu íbúðabréfa
að undanförnu gætu þessir vextir haldist óbreyttir um nokkurt skeið.
Vextir óverðtryggðra skuldabréfa hafa hækkað meira, en að töluverðu
leyti skýrist vaxtahækkun þeirra af meiri verðbólguvæntingum.
Á sama tíma og raunvextir hafa haldist lítt breyttir hefur aðhald
sem fram á þetta ár fólst í háu gengi krónunnar minnkað verulega.
Hátt gengi þrengdi að samkeppnisgreinum og stuðlaði þannig að því
að halda launabólgu í skefjum við erfiðar aðstæður, t.d. við endur-
skoðun kjarasamninga í nóvember árið 2005. Nýlegt samkomulag
um verulega hækkun lægstu launa er glögg vísbending um hversu
mikið hefur slaknað á þessu aðhaldi. Raungengi er nú hugsanlega
ekki fjarri langtímajafnvægi. Lántökur í erlendum gjaldmiðlum eru að
því leyti öllu hagkvæmari nú en áður, en á móti hafa erlendir vextir
hækkað. Einnig er ljóst að lækkun gengisins hefur haft veruleg áhrif á
verðbólguvæntingar og þannig stuðlað að lækkun væntra raunvaxta.
Þótt raunvextir hafi ekki hækkað að undanförnu og gengi krón-
unnar veiti nú minna aðhald en áður er ljóst að erlend fjárhagsleg
skilyrði hafa versnað töluvert. Grunnvextirnir, þ.e.a.s. vextir áhættu-
lítilla ríkisskuldabréfa, hafa hækkað og áhættuálag einnig, ekki síst á
vexti íslenskra lánafyrirtækja. Vegna þess að íslensk fjármálafyrirtæki
miðla meginhluta þess fjármagns sem íslensk fyrirtæki sækja á erlenda
markaði má ætla að kjör á þessum lánum kunni að versna verulega
á næstunni. Vextir lána viðskiptabankanna í erlendum gjaldmiðlum
hafa hækkað um u.þ.b. 1 prósentu frá áramótum. Þeir fela þó enn í
sér mjög lága raunvexti miðað við núverandi verðbólguhorfur að því
gefnu að gengi krónunnar haldist stöðugt.
Peningastefnan þarf að bregðast við versnandi horfum um
launaþróun
Undanfarin misseri hefur Seðlabankinn lýst áhyggjum af því að launa-
kostnaður á framleidda einingu hafi aukist mun meira en samrýmst
getur verðbólgumarkmiðinu. Það sem af er ári hefur launavísitalan
verið u.þ.b. 8½% hærri en fyrir ári. Verðbólguþrýstingur þessara
launahækkana kemur fram í dagsljósið nú þegar gengi krónunnar
veitir ekki lengur sama aðhald og áður.
Skortur á vinnuafli hefur verið vaxandi vandamál. Sveitarfélögin
létu undan þrýstingi í aðdraganda kosninga og hækkuðu laun ákveð-
inna stétta þar sem skortur var á starfsfólki. Umtalsverð hækkun launa
nokkurra starfsstétta umfram laun á almennum vinnumarkaði, einkum
í opinbera geiranum, ásamt vaxandi verðbólgu hefur magnað spennu
á vinnumarkaði og gefið kröfum um almennar launahækkanir byr
undir báða vængi. Þegar ofþensla er í þjóðarbúskapnum getur tog-
streita um tekjuskiptingu auðveldlega leitt til þess að launaþróun fari
úr böndunum. Nú þegar hafa laun hækkað langt umfram það sem lagt
var upp með árið 2004. Samkomulag sem nú er í höfn um endurskoð-
un launaliða kjarasamninga áður en reynir á endurskoðunarákvæði
þeirra í haust felur í sér verulega viðbótarhækkun launa. Hugmyndin
að baki samkomulagsins, sem nánar er lýst í rammagrein VI-1 á bls.
35-37, er að hækka laun þeirra sem farið hafa á mis við yfirborganir
sem fyrirtæki hafa gripið til í því skyni að halda hæfu starfsfólki og að
Mynd IX-4
Ávöxtunarkrafa íbúðarbréfa
Dagleg gögn 8. júlí 2004 - 28. júní 2006
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
HFF150644
HFF150434
HFF150224
HFF150914
200620052004
Mynd IX-5
Raungengi
Mánaðarleg gögn m.v. hlutfallslegt verðlag
janúar 1999 - maí 2006
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1980 = 100
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
20062005200420032002200120001999
Mynd IX-6
Raunstýrivextir
Vikulegar tölur 7. janúar 1998 - 20. júní 2006
Raunstýrivextir m.v.:
verðbólgu
verðbólguálag ríkisbréfa til u.þ.b. 5 ára
verðbólguvæntingar sérfræðinga á fjármálamarkaði
verðbólguvæntingar fyrirtækja
verðbólguvæntingar almennings
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
0
2
4
6
8
10
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98