Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 21

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
21
uðum hefur vísitalan lækkað mikið. Þó hækkaði hún lítið eitt í júní
m.v. maí. Í maí var vísitalan 97 stig sem er lægsta gildi hennar frá því
í janúar 2002 en í júní hækkaði hún í 101 stig. Í febrúar var vísitalan
138 stig. Í ljósi þess að nokkur fylgni hefur verið á milli vísitölunnar
og einkaneyslu gæti þróun hennar gefið vísbendingu um minni vöxt
einkaneyslunnar þegar líða tekur á árið.
Vöxtur einkaneyslu og áhrifavalda hennar
Helstu þættir sem hafa áhrif á vöxt einkaneyslu eru vöxtur ráð-
stöfunartekna, vöxtur hreinnar eignar heimilanna og breytingar á
raunvöxtum og atvinnuástandi. Á síðasta ári jókst einkaneyslan langt
umfram kaupmátt ráðstöfunartekna, eða um 11,9% samanborið við
u.þ.b. 8% vöxt kaupmáttar ráðstöfunartekna. Á mælikvarða launa-
vísitölu Hagstofunnar staðvirtrar með verðvísitölu einkaneyslu jókst
kaupmáttur launa á hvern starfsmann um 4,8%.
Bæði hagfræðileg og tölfræðileg rök benda til þess að gífurleg
hækkun á verði íbúðarhúsnæðis eigi verulegan þátt í mikilli aukningu
einkaneyslunnar að undanförnu. Á síðasta fjórðungi ársins var verðið
28% hærra en fyrir ári. Þessi mikla hækkun húsnæðisverðs ásamt gífur-
legri hækkun hlutabréfaverðs veldur því að raunvirði hreinnar eignar
heimilanna1 var 27% hærra í árslok 2005 en fyrir ári, þrátt fyrir að
skuldir heimilanna hafi á sama tíma aukist um 22% að raunvirði.
Á móti auknum kaupmætti ráðstöfunartekna og auðsáhrif-
um vegur nokkur hækkun vaxta á árinu 2005. Áhrifa hærri vaxta á
verðtryggð útlán tók ekki að gæta fyrr en seint á árinu og voru lítil í
saman burði við lækkun vaxta fyrr á árinu og aðeins lítill hluti skulda
heimilanna er á breytilegum vöxtum, sem eru mun næmari fyrir
hækkun stýrivaxta. Þrátt fyrir stórauknar skuldir heimilanna og nokkra
hækkun vaxta lækkaði greiðslubyrðin í reynd sem hlutfall af ráðstöf-
unartekjum heimilanna. Ástæðurnar eru annars vegar mikil hækkun
ráðstöfunartekna og hins vegar að ný lán eru að jafnaði til lengri tíma.
Þessi lenging meðallánstíma lána heimilanna vinnur gegn áhrifum
hærri skammtímavaxta.2
Í grunnspánni er gert ráð fyrir að hrein eign heimilanna minnki á
árunum 2006-2008, annars vegar vegna þess að húsnæðisverð muni
lækka og hins vegar vegna þess að áætlað er að neysla heimilanna
muni aukast umfram vöxt ráðstöfunartekna í krafti þess að hrein
eign þeirra hefur aukist mikið að undanförnu og þar með möguleikar
þeirra á lánum á hagstæðum kjörum. Hin mikla eignaaukning vegna
verðhækkunar íbúðarhúsnæðis gæti hins vegar auðveldlega gengið
til baka vegna aukins framboðs á sama tíma og ráðstöfunartekjur
vaxa lítið eða dragast saman. Lítil reynsla er af spám um þróun
húsnæðis verðs við aðstæður eins og nú eru og því veruleg óvissa
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
200620052004200320022001200019991998
Raunverð húsnæðis (m.v. verð einkaneyslu)
Einkaneysla
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá sama ársfjórðungi fyrra árs (%)
Mynd IV-5
Breytingar í einkaneyslu og raunverði
húsnæðis
1. ársfj. 1998 - 1. ársfj. 2006
50
70
90
110
130
150
-10
-5
0
5
10
15
200620052004200320022001
Væntingavísitala Gallup (v. ás)
Vöxtur einkaneyslu (h. ás)
1. Væntingavísitala í lok ársfjórðungs.
Heimildir: Hagstofa Íslands, IMG Gallup.
Vísitala Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-6
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup
1. ársfj. 2001 - 2. ársfj. 20061
Væntingavísitala Gallup til sex mánaða (v. ás)
1. Hrein eign heimilanna er hér metin sem virði íbúðarhúsnæðis að viðbættum fjármálalegum
eignum heimilanna eins og verðbréfum og innistæðum í fjármálastofnunum að frádregnum
skuldum þeirra. Þær eignir sem felast í lífeyrisréttindum fólks eða öðrum kröfum af
sambærilegum toga eru ekki taldar með hér.
2. Lenging lánstíma kann til skamms tíma að draga nokkuð úr hættu á að heimilin lendi í van-
skilum við lánastofnanir ef ráðstöfunartekjur þeirra lækka með því að lækka greiðslubyrði
heimilanna sem hlutfall af ráðstöfunartekjum. Langur meðallánstími takmarkar hins vegar
líka möguleika lánastofnana til að bregðast við greiðsluerfi ðleikum heimila með því að
lengja endurgreiðslutímann.
-16
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
2008200720062005
Mynd IV-7
Áætluð einkaneysla 2005 og spár
Seðlabanka Íslands fyrir 2006-2008
Magnbreytingar frá fyrra ári (%)
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Grunnspá
Spá miðað við óbreytta vexti
Spá miðað við að peningastefnuregla ákvarði vexti