Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 78

UM ÚTRE IKNING Á
GJALDMIÐLAVOGUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
78
vöruvog. Núverandi vog byggist á viðskiptum áranna 1999-2001.
Aðferðafræðin hefur nýlega tekið nokkrum breytingum, einkum hvað
varðar útreikning á þjónustuvoginni. Vægi gjaldmiðla var áður fyrr
eingöngu metið út frá vöru- og þjónustuviðskiptum, auk þess sem
tekið var tillit til þriðjulandaáhrifa. Skipting þjónustuviðskipta var
metin út frá landaskiptingu gjalda og tekna af ferðamönnum og þá
einungis í þeim löndum þar sem ferðamannaiðnaður var mikilvægur
þáttur heildarviðskipta. Í núgildandi vísitölu er hins vegar tekið mið
af öllum þjónustuviðskiptum ef upplýsingar um þau liggja fyrir. Víða
eru þó ekki til nægilega áreiðanlegar upplýsingar um landaskiptingu
annarra þjónustuviðskipta en ferðamannaþjónustu, sem metin er út
frá fjölda ferðamanna. Rannsóknir benda hins vegar til þess að þjón-
ustuviðskipti ráðist af sömu grundvallarþáttum og vöruviðskipti, t.d.
fjarlægð, hlutfallslegri landsframleiðslu og menningarlegum tengslum.
Sökum þess hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn gengið út frá því að önn-
ur þjónustuviðskipti en viðskipti tengd ferðamannaþjónustu dreifi st
svipað og vöruviðskipti þegar ekki liggja fyrir áreiðanlegar upplýsingar
um skiptingu þjónustuviðskipta. Ef ferðamannaiðnaður er stór hluti af
þjóðarbúskapnum er sjálfstætt mat lagt á skiptingu tekna og gjalda af
ferðamönnum.
Hrávöruviðskiptum er skipt niður í tuttugu fl okka og er hver
fl okkur meðhöndlaður sem einsleit vara með eitt verð. Heildarhrávöru-
vægi hvers lands er fengið með því að leggja saman vægi hrávöru-
fl okka, þar sem tekið hefur verið tillit til mikilvægis hvers hrávörufl okks
í heildarhrávöruviðskiptum lands og fyrir mikilvægi þess í alþjóðavið-
skiptum með viðkomandi hrávörur. Í útreikningunum er ekki tekið tillit
til viðskipta með olíu og orku.
Vægi vöruviðskipta er ætlað að endurspegla samkeppni innlendra
aðila á útfl utningsmörkuðum og við innfl utning. Samkeppni á útfl utn-
ingsmörkuðum getur verið bein, við innlenda keppinauta í viðkomandi
landi, eða óbein samkeppni við keppinauta frá öðru viðskiptalandi. Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn metur svokölluð þriðjulandaáhrif út frá hlut-
fallslegu mikilvægi innfl utnings á vöru á móti sölu á heimavarningi í
þriðja landinu. Vægi þriðjulandaáhrifanna er því minna eftir því sem
landið er lokaðra.4
Gjaldmiðlavog Alþjóðagjaldeyrissjóðsins fyrir hvert og eitt land er
því reiknuð á eftirfarandi hátt:
Wij = (aM+aS)Wji(M)+aCWji(C)+aTWji(T),
þar sem Wji(M), Wji(C) og Wji(T) eru landavogir fyrir vöru-
viðskipti, hrávörur og ferðamannaþjónustu, og aM, aS, aC og aT
hlutföll vöruviðskipta, þjónustuviðskipta (að undanskilinni ferða-
mannaþjónustu), hrávöruviðskipta og ferðamannaþjónustu.
Talsverður munur er á vægi gjaldmiðla í vísitölu Alþjóðagjald
eyrissjóðsins fyrir íslensku krónuna annars vegar og gengisvísitölu
Seðlabanka Íslands hins vegar eins og sjá má í töfl u 1.
4. Sjá nánari umfjöllun um útreikning á ,,þriðjulandaáhrifunum“ í viðauka 2 í New Rates from
New Weights.