Peningamál - 01.07.2006, Blaðsíða 56

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
56
eyða óvissunni sem stafaði af endurskoðunarákvæðinu. Þegar mikil
spenna ríkir á vinnumarkaði er líklegra en ella að hækkun lægstu
launa dreifist upp allan launastigann. Því hafa verðbólguhorfur versn-
að töluvert í kjölfar þessa samkomulags. Meiri hækkun launa nú ýtir
undir eftirspurn á tímum þegar framleiðsluspenna er nálægt hámarki.
Versnandi verðbólguhorfur geta þar að auki haft neikvæð áhrif á
gengi krónunnar, sem þegar á undir högg að sækja. Óhjákvæmilegt
er að peningastefnan bregðist kröftuglega við þessum aðstæðum.
Óumflýjanleg afleiðing þessarar þróunar virðist vera auknar líkur á
harkalegri aðlögun í þjóðarbúskapnum síðar.
Mikill viðskiptahalli kallar á samdrátt eftirspurnar
Nú virðist ljóst að ytra ójafnvægi í þjóðarbúskapnum sé meira en
áður var talið. Viðskiptahallinn á fyrsta fjórðungi ársins nam 26%
af landsframleiðslu. Svo mikill halli hefur aldrei mælst fyrr. Þetta er
annar ársfjórðungurinn í röð sem hallinn er um eða yfir 20%. Þótt
töluverðan hluta hallans megi rekja til innflutnings fjárfestingarvöru
er það umhugsunarvert að jafnvel án nokkurs innflutnings fjárfest-
ingarvöru stæði samt eftir halli er næmi 16% af landsframleiðslu.
Svo mikinn halla er erfitt að fjármagna til lengdar á tímum hækkandi
vaxta. Þótt nettóútflutningur áls aukist í ár og á næsta ári verður stór
hluti aðlögunarinnar að gerast með samdrætti innflutnings neysluvöru
og þjónustu. Í meginatriðum gæti þessi aðlögun orðið með tvennum
hætti. Í fyrsta lagi gæti hún orðið með lækkun gengis krónunnar sem
leiðir til aukinnar verðbólgu og kaupmáttarrýrnunar og dregur úr
einkaneyslu og beinir henni í auknum mæli inn í þjóðarbúið. Í öðru
lagi getur aðlögunin orðið með þeim hætti að aðhald peningastefn-
unnar og í rekstri hins opinbera dragi svo úr eftirspurn, meðal annars
vegna minni atvinnu, að innflutningur dragist saman. Blanda af hvoru
tveggja er líkleg. Í grunnspá Seðlabankans á aðlögun sér stað með því
að einkaneysla og fjárfesting dragast saman árin 2007 og 2008. Ef
gengisþróunin verður óhagstæðari en sú spá gerir ráð fyrir, sem ekki
er útilokað, gæti samdráttur einkaneyslu orðið enn snarpari.
Seðlabanki sem hefur verðbólgumarkmið að leiðarljósi getur
ekki verið afskiptalaus um hvor leiðin verði meginfarvegur aðlögunar.
Verðbólguleiðin er ósamrýmanleg markmiði bankans þótt til skamms
tíma litið kunni hún að vera óumflýjanleg. Peningastefnan þarf að
vera nægilega aðhaldssöm á næstunni til þess að stuðla að hraðari
hjöðnun eftirspurnar án þess að gengi krónunnar lækki um of og
kyndi enn frekar undir verðbólgu. Athyglisvert er að bera saman hag-
vaxtarferla grunnspárinnar og spár með aðhaldssamari peningastefnu.
Aðhaldssamari peningastefna virðist síst leiða til meiri samdráttar ef
horft er fram yfir spátímabilið. Aðhaldssamari peningastefna flýtir fyrir
aðlöguninni sem fyrir vikið verður minni. Verðbólga verður því lægri
og kaupmáttarrýrnun því minni. Þetta eru mikilvæg skilaboð.
Íbúðaverðbólgan hefur reynst þrálátari en gert var ráð fyrir
Sú meginbreyting hefur nú orðið á samsetningu verðbólgunnar að
hækkun vöruverðs undanfarna tólf mánuði hefur verið svipuð og
hækkun vísitölunnar í heild. Húsnæðisþátturinn skýrir þó enn tæplega
helming hækkunar vísitölunnar samanborið við ¾ fyrir ári. Þessi
1. Grunnspá Seðlabankans fyrir árin 2006-2008. 2. Tala fyrir árið 2006
sýnir 12 mánaða breytingu launavísitölu í maí.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd IX-7
Launakostnaður á framleidda einingu og
launavísitala 2001 - 2008
0
2
4
6
8
10
12
20082007200620052004200320022001
Launakostnaður á framleidda einingu1
Launavísitala2
Mynd IX-8
Mismunandi hagvaxtarferlar
Spátímabil: 2.ársfj. 2006 - 2.ársfj. 2008
%
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Grunnspá
Fráviksspá með óbreyttum vöxtum
Fráviksspá með peningastefnureglu
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
2008200720062005
Heimildir: Fasteignamat ríkisins, Hagstofa Íslands.
12 mánaða breyting (%)
Mynd IX-9
Íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu
janúar 1995 - maí 2006
Nafnverð
Raunverð
-10
0
10
20
30
40
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97‘96‘95
ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM