Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 8
6
SVEINN EINARSSON
SKÍRNIR
urminningar eða annars konar hugleiðingar. Síðan hefur þetta
breyst og ýmsir leikhúsfræðingar og gagnrýnendur lagt sitthvað
gott til málanna, einkum eftir að skýrðist fyrir mönnum, hver
hinn raunverulegi þáttur leikstjóra í einni sýningu er. Sá skiln-
ingur vafðist til dæmis lengi fyrir mönnum hér á landi og eimir
jafnvel eftir af því enn: hvernig í ósköpunum á ég að geta greint
í sundur, livað er leikarans og hvað er leikstjórans, sagði við mig
reyndur gagnrýnandi ekki alls fyrir löngu. Satt er það, oft kann
það að virðast erfitt, en glöggur maður og næmur á þó með
samanburði að geta sagt sér ýmislegt — ekki síst hér, þar sem
leikarahópurinn er ekki stærri en svo, að yfirsýn er ekkert of-
virki. Og sannast sagna, eins og unnið er í nútímaleikhúsi, er
harla ólíklegt að nokkur leikari sýni afburðaleik eða skili minn-
isverðri mannlýsingu, án þess að leikstjórinn eigi þar verulegan
þátt. Sú staðhæfing, að leikararnir vinni sigra, en leikstjórnin sé
slæm, fær því ekki í öllum greinum staðist og minnir reyndar
stundum á skrýtluna góðu um uppskurðinn sem tókst og sjúk-
linginn sem dó. Á hinn bóginn er harla sennilegt, að leikararnir
eigi sitthvað af þeim hugmyndum, sem undir leikstjórnina falla,
leikstjórinn gefur og tekur frá leikurunum stöðugt allan æfinga-
tímann.
Hvernig ber að nálgast þetta viðfangsefni: leikstjórn? Ég
minntist áðan á lykilstöðu leikstjórans innan leikhússins nú á
dögum og reyndar á mestallri tuttugustu öldinni, og mér datt í
hug, að sú fullyrðing gæti verið ágætur útgangspunktur. Við
hvað gæti slík fullyrðing stuðst, hvað gerir leikstjóri tuttugustu
aldarinnar?
Leikstjórinn í dag ber listræna höfuðábyrgð á þeirri leiksýn-
ingu, sem hann tekur að sér að stýra. Hann hefur í flestum til-
vikum býsna frjálsar hendur við að velja sér samverkafólk, leik-
myndateiknara, búningateiknara, tónskáld, dansasmið, aðstoð-
arleikstjóra o. s. frv. Ásamt leikhússtjóra eða samstarfshóp velur
hann sér leikara í hlutverkin, og þó að hann verði kannski að
binda sig við ákveðinn leikhóp, hvað minni hlutverkin snertir,
kynni það vart góðri listrænni lukku að stýra, að hann fengi
ekki að velja sér þá leikara, sem hann best treystir til, í burðar-
hlutverkin eða sem hans persónulega mótunarmynd krefst. Hann