Skírnir - 01.01.1980, Síða 136

134 ÓLAFUR JÓNSSON SKÍRNIR
annað en setja saman undirhyggjulausan ærslaleik urn efnið.
Mistök verksins liggja þá í því að ekki tekst að skipa þessum
efnivið upp í samhengi velvirkrar leiksögu, lieillegrar atburða-
rásar, starfliæfra mannlýsinga á sviðinu. Nú eru útfærðar, líf-
vænlegar mannlýsingar engin höfuðnauðsyn í leiksýningu.
Farsinn starfar einmitt að stereótýpum, föstum og óbreytilegum
manngerðum — þótt einhver fótur verði jafnan að vera fyrir
þeim úti í mannlífinu og veruleikanum. Réttskapaður farsi lifir
og þrífst á liraðri og ærslafenginni atburðarás, síbylju fyndninn-
ar í orði og verki á sviðinu sem rekur áhorfandann í stans og
gefur honum ekkert færi á hiki né efa síðan. En þótt ýmis
skringileg uppátæki, mörg kátleg orðtök beri fyrir í leiknum um
Jörund varð atburðarás hans hæg og sein og fyndnin staglsöm,
meðal annars af fyrrgetnum ástæðum. Höfundurinn virtist ekki
sjá í Jörundi og förunautum hans í leiknum annað en einhvers-
konar snaga til að hengja á þá revíusöngva, revíulega mann-
gervinga og ýmislega revíufyndni, án neinnar eigin merkingar
eða annars markmiðs en vekja hlátur í salnum. Og margt það
sem best tókst og spaugilegast varð í sýningunni stafaði raunar
ekki af leiktextanum heldur liaganlegri og hnyttinni meðferð
hans.
Samt sem áður hefði mátt ætla — á meðal annars af fyrri rit-
um hans, frásöguþáttum og smásögunum í Fólk, Sjór og menn,
Veturnóttakyrrur frá árunum 1950—60 — að Jónas Árnason væri
maður til að umskapa hefðbundnar aðferðir farsaleikja, vekja
alþýðlegan gamanleik til nýrra skáldlegra nota. En þetta hefur
af einhverjum ástæðum ekki viljað ganga; engu líkara en fólkið
í leikjum haris eigi varanlega sveitfesti í óbreyttri leikhefð farsa
og revíu og komist ekki af án liennar. Skýrt mátti sjá þetta á
mannsöfnuði þeirn sem birtist á sviðinu í einþáttungnum Drott-
ins dýrðar koppalogn sem er að vísu eins og önnur seinni leikrit
Jónasar að forminu til raunsæislegur gamanleikur beint úr sam-
tíð höfundar. Bæði í þessurn leik og öðrum einþáttungi, Táp og
fjör, sem sýndur var með honum í Iðnó, mátti líka taka eftir
því, sem algengt er í leikritum Jónasar, og raunar skýrt dæmi
um farsaeðli þeirra, hvernig skopið beinist einkum að eða snýst
um fólk sem á einhvern hátt er bæklað eða lýtt á líkama eða sál.