Skírnir - 01.01.1980, Qupperneq 194

192 JÓN SAMSONARSON SKIRNIR
fyrri kaflanum ræðir Vésteinn um einkenni á kveðskap sem saminn er af
munni fram og varðveittur i minni fólks og hvernig hann lýtur að ýmsu
leyti öðrum lögmálum en kvæði sem samin eru á bók og mótuð af rithefð.
Hann gerir þar nokkra grein fyrir rannsóknum sem hafa verið gerðar og
leiddu í Ijós að til voru kveðskaparhefðir þar sem kvæðamenn sömdu löng
kvæði af munni fram í hverjum flutningi. Kvæðamennirnir lærðu kvæðin
ekki utan að, en kunnu ákveðinn söguþráð og studdust við sérstaka kveð-
skaparaðferð til að koma honum á framfæri x kvæðisformi. Eins og Vé-
steinn bendir á er umdeilt að hve miklu leyti varðveisla sagnadansa hefur
verið með þessu móti. Hann víkur að þeim aðferðum sem kvæðamenn
sagnadansanna höfðu yfir að ráða, bæði föstum formúlum, formúlukenndu
orðalagi og flökkuerindum, sem grípa mátti til. Vésteinn hefur borið saman
einstök afbrigði íslenskra sagnadansa, og einnig hefur hann borið íslensku
afbrigðin saman við erlendar gerðir kvæðanna. Þá kemur í ljós að rímorðin
hafa varðveist mun betur en aðrir hlutar vísuorða. Niðurstaða Vésteins á
bls. 45 er þessi: „Uppistaðan í þann vef, sem kvæðamaður óf hverju sinni,
hefur þá verið söguþráður, sérnöfn með einkunnum og runur af rímorðum.
I annan stað hefur hann haft á takteinum talsvert af formúlum til að tengja
saman atriði, gera grein fyrir skilaboðum o. s. frv.“ Jafnframt leggur Vé-
steinn áherslu á að þetta er mjög mismunandi eftir kvæðum og jafnvel
einstökum afbrigðum.
Vésteinn telur fullvíst að menn hafi reynt á 19. öld að muna kvæði og
hafa eftir orðrétt eins og þeir heyrðu þau (bls. 45) og þykir ekki fráleitt að
íslendingar hafi áður verið farnir að týna niður listinni að semja kvæði
eða endursemja af munni fram (bls. 42—43). Á hinn bóginn er hann þeirrar
skoðunar að fyrstu aldirnar sem sagnadansar voru kveðnir hér á landi hafi
þeir að verulegu leyti verið endursamdir af munni fram í hverjum flutn-
ingi. Þó gerir hann ráð fyrir því að þeir hafi eftir sem áður getað varðveist
með tiltölulega litlum breytingum (bls. 46). Sjálfsagt verður erfitt að festa
hendur á óyggjandi rökum með eða móti þessum hugmyndum um varð-
veislu kvæðanna, en vonandi á Vésteinn eftir að fjalla um þær síðar í lengra
máli, þar sem gefst kostur á nánari samanburði á mismunandi uppskriftum
íslenskxx kvæðanna með hliðsjón af erlendum gerðum þeirra.
í framhaldi af greinargerð sinni fyrir formúlustíl kvæðanna og flökku-
erindum ræðir Vésteinn um endurtekningar af listrænum toga, andstæður,
ýkjur, myndmál, orðaforða og orðaröð. Að lokum víkur Vésteinn að við-
lögum kvæðanna og vekur athygli á hlutlægni þeirra og hversu frábrugðin
hún er huglægri lýrik mansöngva og ýmissa ástarkvæða.
í síðari kaflanum gerir Vésteinn grein fyrir hlutlægum frásagnarhætti
kvæðanna og bendir á mikilvæg einkenni í frásagnargerð, svo sem hnit-
miðun kvæðanna um eitt atvik, skjót umskipti frá einu sviði til annars og
samtöl sem skipa mikið rúm í kvæðunum.
í næstu tveimur köflum er haldið áfram lýsingu kvæðanna og fjallar Vé-
steinn þar um heim sagnadansa og söguefni. Jafnframt er síðari kaflinn