Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 141

SKÍRNIR
LEIKRIT OG LEIKHÚS
139
um með þessum liætti. Á þetta frásagnarefni hlýtur áhersla
hverrar sýningar að falla, dramatískt líf frásögunnar sjálfrar
eftir bókinni. Leikgerð íslandsklukkunnar og annarra skáld-
sagna Halldórs Laxness eiga það allténd sammerkt með Pilti og
stúlku, Manni og konu að þær fela ekki í sér né stefna þær að
neinni dramatískri nýgervingu efnisins, umsköpun þess í öðru
frásöguformi. Bæði verðleikar og vinsældir leikgerðanna lielgast
einkum af endurgerð eða öllu heldur endurtekningu þeirra á
alkunnu frásagnarefni, nreginatriðum atburðarásar og umfram
allt mannlýsingum skáldsagnanna; og þær ganga í rauninni
allar út frá ýtarlegri þekkingu áhorfenda á efni sagnanna sem
gefinni.
Eins og íslandsklukkan voru leikgerðirnar eftir Kristnihaldi
undir Jökli og Atómstöðinni, í Iðnó, gerðar með mikilli rækt-
arsemi, fylgispekt við skáldsögurnar, leiktextinn allur að kalla
sóttur orðrétt í bókina, og þar tókst að koma öllum rnegin-
atriðum frásagnarefnisins með einhverju móti fram. En það er
fólkið úr sögunum, ljóslifandi á sviðinu, sem ber leikina uppi;
og af því hvernig tekst að koma persónum þeirra fram ráðast
vinsældir leikjanna. Það tókst í rauninni ekki að gera hinum
lífspeki- eða heimspekilega efnisþætti í Kristnihaldi undir Jökli
nein skil að gagni í leikgerðinni í Iðnó. Aftur á móti varð miklu
ljósara af leiknum en sögunni hve mannlýsingar hennar eru
gerðar af miklu raunsæi, innst inni, og hversu mikið þær eiga
undir upprunalegu alþýðlegu tungutaki sínu. Málið sem það
talar er líftaug sögufólksins, og persónusköpun í leikjunum öld-
ungis háð því að takist að höndla í hlutverkunum hljómfall og
hrynjandi raunverulega talaðs máls. Að því skapi sem það tekst
öðlast lífspekileg umræða, hugmyndafar sögunnar fótfestu í
raunlieimi sviðsins. Þannig séð kann leikgerðin að vera til þess
fallin að leiða tvíræðni, tvísæi Iiristnihalds undir Jökli í ljós
á sviðinu — þótt það verði þá um leið niðurstaða af leiknum
að eiginleg lífsreynsla, heimspeki þess verði ekki látin í ljós
í öðru formi en skáldsögunnar sjálfrar.
En að því leyti sem mestu skiptir á allt hið sama við um fólk-
ið í íslandsklukkunni, Jón Hreggviðsson og Jón Marteinsson,
Jón úr Kjósinni og Jón galdramann Þeófílusson, eins og Jón