Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 154
SKÍRNIR
152 ÓLAFUR JÓNSSON
og Halldórs og farsakenndra skopöfga hjá Þuríði og Munda
í Sjóleiðinni til Bagdad, til dæmis. Sambærilegir efnisþættir eru
auðraktir í gegnum önnur leikrit Jökuls og augljós vandi hverr-
ar sýningar að samþætta þá í raunsæislegu samhengi, augljós völ
að leggja umfram allt rækt við annanhvorn þeirra, ljóðræna
alvörugefni eða öfgafengið skopið. Annað mál er það hvort
leikjunum er í rauninni til skila haldið nema báðir efnisþættir
komist fram og í jafnvægi sín í milli. Að þessu leyti voru lær-
dómsríkar sýningar Leikfélags Akureyrar og Þjóðleiklnissins á
Klukkustrengjum árið 1973, sviðsetningar Magnúsar Jónssonar
og Brynju Benediktsdóttur. Fyrir norðan var leikið í raunsæis-
stíl og stefnu sem mótast hafði í Iðnó á hinum fyrri leikjum
Jökuls, en í Þjóðleikhúsinu stílfærður farsaleikur, afkáraleg
skopgerving hins raunsæislega efniviðar leiksins. Og hvortveggja
reyndist mætavel unnt að gera.
Dýpra ristir þó mótsögn sem jafnan má greina á milli hlut-
lægra frásagnarefna í persónugerð, atburðum, umhverfi leiks
og frásagnaraðferð á sviðinu og hins andlæga skáldheims, líf-
sýnar og tilfinningaríkis sem leikirnir leiða að þessum hætti í
Ijós. Þessar andstæður má kenna við rómantísku og raunsæi,
hughyggju og efnishyggju, absúrdisma og natúralisma ef menn
vilja. En sitt skáldlega líf á leiksviði þiggja fullveðja leikir Jök-
uls ekki hvað síst af spennu sem myndast á milli öndverðra
skauta í formgerð og frásagnarheimi þeirra. Vera má að raun-
sæisleg frásagnarefni og frásagnaraðferð í leikjunum hafi orðið
til að villa mönnum sýn á eðli þeirra — að þeir miðla skáldlegri
myndlíkingu mannlegs lífs og tilveru, ekki raunsæislegri eftir-
líkingu fólks og lífshátta þess. Myndefnið er að vísu natúralískt,
raunhæfar manngerðir, raunverulega mælt mál sem fólkið talar
í leikjunum. En gildi þeirra stafar ekki af því að þeir sviðsetji
rauntrúa atburðarás og manngervinga, né þá af siðferðislegri
eða annarri umræðu sem þar sé reifuð og leidd til einhverskon-
ar lykta, heldur persónulegri skáldsýn sem birtist í sjálfri fram-
vindu leiksins á sviðinu, andlæg og ljóðræn að efni og eðli.
Þeir eru raunverulega dramatísk verk en ekki sögur settar í
leik.22
í Dómínó er líf fólksins í leiknum samlíkjanlegt við sjúkdóm.