Skírnir - 01.01.1980, Síða 15
SKÍRNIR
13
UM LEIKSTJÓRN
fengna hátíð hugmyndaflugsins og skáldlegrar hrynjandi hins
sviðslega leiks. En eins og með fleiri stórmenni á þessu sviði
stoðar lítt að skella marki á Reinhardt: honum tókst jafn vel upp
í andstæðunni, í litlasviðssýningum hinna fínlegustu blæbrigða.
Síðan kom expressionisminn og fæddi af sér leikstjóra eins og
Jessner, Piscator og Bertolt Brecht. Piscator verður í orðum og
gjörðum baráttumaður þess leikhúss, sem telur sér skylt að taka
stjórnmálalega afstöðu í hverri grein, en aðferðir Piscators voru
afturámóti á engan hátt lýðræðislegar: þarna birtist einveldi leik-
stjórans í sinni nöktustu mynd, Piscator gekk eitt sinn svo langt
að nota skuggamynd af sjálfum sér sem höfuðuppistöðu í leik-
mynd. í Brecht kynnumst við enn einu höfuðskáldi, sem, að
hætti hinna göfugu Grikkja, jafnframt er mikill leikhúsmaður
á þann hátt, að hvort um sig glæðir hitt. Brecht vildi ekki láta
áhorfanda sinn leysast upp í tilfinningasvíma, halda svo heim og
una glaður við sitt, hann vildi ögra áhorfandanum og neyða
hann til að taka heim með sér spurningar leiksviðsins og halda
áfram að glíma við þær. Þannig myndaðist hinn frægi þríhyrn-
ingur, liið vitsmunalega skírskotunarsamband persónunnar, leik-
arans og áhorfandans. Af þeim sökum hefur þeim iðulega verið
att saman Brecht og Stanislavskí og annar kallaður boðberi hugs-
unarinnar og hinn tilfinningarinnar. Slík uppstilling hefur lítið
upp á sig, nema kannski til skilningsauka, því sannast sagna
mun góð list aldrei verða til nema hvort tveggja sé til staðar.
Hvort það svo hjálpar mönnum að nálgast viðfangsefnið að
þankagangi þessara kempa, má þá vera smekksatriði eða ein-
staklingsbundin þörf. En kennisetningar Brechts hafa að sjálf-
sögðu orðið mörgum mönnum trúarsannindi og það miklu frem-
ur en Brecht sjálfum, því svo bókstaflega tók hann sig ekki, til
þess var hann of mikill leikhúsmaður, hann breytti hiklaust ef
honum þótti betur fara, hvað sem öllum kennisetningum leið.
Upp úr aldamótum stóðu þeir William Poel og Granville-
Barker fyrir vakningu í þá átt að færa Shakespeare-sýningar nær
uppruna sínum með meiri einfaldleik, sem gæfi ímyndunarafl-
inu undir fótinn, í stað þess að mata leikhúsgestinn á smáatrið-
um. Líka stefnu tók þróunin í Frakklandi, hjá fremstu leikhús-
mönnum þar eins og Jacques Copeau og þeim fjórum í Cartel: