Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 12

10
SVEINN EINARSSON
SKÍRNIR
helgileikja margbrotnari og flóknari, leikmátinn sjálfur raun-
sæilegri og tæknibrögðin langsóttari og fullkomnari. Og sá sem
stýrði leiknum og kunni skil á tækninni, útbjó eldinn, sem geis-
aði út um hlið helvítis og töfraði fram hinn himneska ljóma í
efra, honum var gefið sérstakt virðingarheiti: Maitre des sécrets:
meistari leyndardómanna. Galdramenn endurreisnartímans, eins
og Buontalenti, myndu að vísu trúlega flokkast undir leikmynda-
teiknara, en vissulega voru þeir vel að sér í „leyndardómunum",
og sama máli gegnir síðan um arftaka þeirra á barokktímanum.
En samtöl ítalska aðalmannsins Leone di Somi, sem stóð fyrir
leiksýningum í Mantúa á sextándu öld, færa manni heim sann-
inn um það, að ýmsir hafa fyrr velt fyrir sér sviðsetningum en
þeir Stanislavski og Brecht; di Somi fjallar þarna um leikstíl,
búninga, lýsingu og sviðsetningu hjarðleikja.
Og nú koma skáldin aftur til sögunnar og taka upp merki
grísku frumherjanna. Ekki þurfa menn að lesa oft ræðu Hamlets
til leikaranna til að sannfærast um, að Shakespeare hefur haft
um það harla ákveðnar meiningar, hvernig hann kaus að flytja
verk sín og hvað hann taldi til góðrar leiklistar. Skyldi hann
aldrei hafa rætt það við félaga sína í The Chamberlain’’s Men?
Það skrýtna er, að hálfri öld síðar virðist Moliére vera á svipaðri
skoðun, svo ólíkir sem þessir höfuðsnillingar leiklistar eru að
öðru leyti, svo ólíkur sem sá jarðvegur er, sem verk þeirra eru
sprottin úr, og svo ólíkar hefðir, sem þar speglast. Moliére hefur
beinlínis skilið okkur eftir leikritskorn, sem er í eðli sínu ekki
annað en leikæfing, L’Impromptu de Versailles, þar sem Moliére
undir eigin nafni er að segja til leikurum í leikflokki sínum.
Ég veit ekki hvort það hefur mikið upp á sig að rekja hér sem
flest augljós dæmi um leikstjórn í leiklistarsögunni. Að um eig-
inlega leikstjórn er að ræða í mjög mörgum tilvikum, fer ekki
á milli mála, hins vegar er hún að ýmsu leyti annars konar en
sú leikstjórn sem við þekkjum í dag, og oft eru upplýsingar
einnig svo af skornum skammti, að gagnslítið er að gera eigin-
legan samanburð. Hitt er og augljóst, að svo hafa á milli komið
upp tímabil, þar sem leikstjórn hefur verið léttvæg, samæfingar
litlar og einstök frammistaða leikara í frægum hlutverkum það,
sem allt snerist um. í Frakklandi er aðalleikurunum raðað upp í