Skírnir - 01.01.1980, Blaðsíða 36

34
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
annar valdamaður, síst áhrifaminni, þó að styrkur hans sé ekki
jafn áberandi: ráðsmaðurinn. 1 höndum hans er efnahagslega
valdið og hann er í öllum hugsunarhætti dæmigerður kapítal-
isti. Aðalmarkmið hans er að safna saman auði og hann veit
vel að auðurinn margfaldast ekki nema hann sé festur í nyt-
samlegum fyrirtækjum: „En gullið fær þá fyrst sitt sanna gildi,
þegar viljinn umskapar það um leið og höndin safnar því,...“.
Og hann dauðsér eftir þeim peningum sem biskupinn sóar á
ölmusumennina:
Vegabætur og brýr myndu bæta hag bænda og auka tekjur stólsins. Þá
gæti svo farið að stóllinn fengi fjármagn til að smíða kirkju, sem væri hærri
undir ris en öll önnur hús á íslandi.
Veraldarklókindi hans eru sá grundvöllur sem yfirráð Hóla-
stóls standa á. Það er hann sem sér til þess að fjármagnið safnist
saman í einn stað í stað þess að dreifast jafnt á hendur allra
samfélagsþegna. Hann verður að fórna dálitlum hluta auðsins
í óarðbæra hluti á borð við ölmusur og kirkjubyggingar, en sú
fórn er lítilvæg hjá þeim greiða sem stofnun trúarbragðanna
gerir honum í staðinn. I krafti uppeldislegs alveldis hefur kirkj-
unni tekist að koma inn í sérhvern einstakling sálrænum varð-
manni, sem gætir þess að hann brjóti ekki gegn hagsmun-
um valdhafanna: samviskunni. Samviskan gætir þess að menn
ímyndi sér að þeir séu ofurseldir fordæmingu eða náð guðlegs
valds og eigi þess engan kost að brjótast út úr valdamynstri
þjóðfélagsins. Það er rödd hennar sem afvopnar ölmusumennina
í upphafsatriði leikritsins og kemur í veg fyrir að þeir dragi í
efa ríkjandi skiptingu jarðneskra gæða. Ráðsmaðurinn getur
því jafn illa verið án biskups og biskup án ráðsmanns. Andlega
valdið og hið efnahagslega, kristindómurinn og kapítalisminn,
hafa gengið í bandalag til að tryggja að engar breytingar eigi
sér stað á samfélagsskipaninni.
Þó að ekki verði annað séð en þetta bandalag nái tilsettu
markmiði, er á því að finna mjög veika hlekki. í raun og veru
eru kröfur og þarfir þessara tveggja máttarvalda ósamrýman-
legar, því að kristindómurinn setur fram ákveðnar siðferðis-