Skírnir - 01.01.1980, Qupperneq 68

66
SKÍRNIR
JÓN VIÐAR JÓNSSON
nauðsynlegt að fara nokkrum orðum áður en reynt verður að
svara spurningunni um rétt leikhússins gagnvart textanum og
„fræðilega“ skyldu þess.
Fyrst skulum við þó víkja aftur að leikhússögu Galdra-Lofts.
Við hugsum okkur að þessi spurning varði rétt leikhúsmanna til
að gera Fástleikrit úr Galdra-Lofti og látum síðan Jóhann Sigur-
jónsson sjálfan svara henni. Svo vel vill til að varðveitt er bréf
frá honum, þar sem hann ræðir viðhorf manna til leikritsins eftir
að það kom út og var tekið til sýninga. í bréfinu stendur:
Hjærtelig Tak for de sk0nne Ord De har skrevet mig om 0nsket. De aner
ikke hvor jeg blev glad da De befriede mig for Sammenligningen med Faust,
den har pint og plaget mig overalt; selve Direktpren for det kgl. Teater
Johannes Nielsen krævede Tællelys i fprste Akt for at Belysningen skulde
stemme med Lofturs Faustnatur, han krævede ogsaa at jeg gjorde ham
mindst 5 Aar ældre end jeg selv havde tænkt, fordi en Mand paa 21 Aar
var for meget Dreng til at være vis — med andre Ord til at være Faust.
Hvad nyttede det at en stakkels Digter fortalte, at han kun havde ment at
skabe en Yngling, sanselig og usædvanlig rig af Drpmme, Anelser og Fantasi,
med en fplsom Samvittighed som let blev Bytte for den middelalderlige
Religions Rædsler, og at netop hans Ungdom var hans Undskyldning og
Særkende. Nej, en Direktpr ved mere om et Digterværk end den der blot
tilfældigvis har skrevet det, og Kritikerne i lige Maade. Johannes Nielsen
mente ogsaa at Steinunn, den Skikkelse, som ejer hele mit Hjærte, var for
ringe Modstander for hans „Faust" fordi hun var en Tjenestepige, hvad
nyttede det at en stakkels Digter troede at Stolthed, Renhed og Dpdens
Fortvivlelse var ædlere end Titler, og at han forklarede at han netop med
Vilje kaldte hende Tjenestepige for at forspge at faa en eller anden til at se
lidt mere alvorlig end de fleste g0r paa en af de mest almindelige Tragoedier
i det daglige Liv — forspge at vække Medlidende med en Datter af Hver-
dagens Sorg.7
Ekki ætti að þurfa að hafa mörg orð um þessi ummæli skálds-
ins, en þau virðast sanna, svo að ekki verði um villst, að sú
túlkunarhefð, sem hér hefur verið reynt að sýna fram á, hafi
fylgt leikritinu frá fyrstu tíð. Og þau sýna einnig, að höfundur-
inn sjálfur hafnaði þessum skilningi á verki sínu og vildi að
menn litu á persónur hans sem eftirmyndir vanalegs, jarðnesks
fólks en ekki goðsögukenndar táknmyndir. Nú var Jóhann Sigur-
jónsson auðvitað ekki í sterkari aðstöðu en önnur skáld til að
reyna að hefta frelsi lesandans til að túlka leikritið — og orð