Skírnir - 01.01.1980, Page 10
8 SVEINN EINARSSON SKIRNIR
ferðum og kröfum um lýðræðislegri þátttöku allra aðstandenda
sýninga.
í fyrsta lagi þróast leiklistin í lok nítjándu aldar og byrjun
hinnar tuttugustu meira og meira í átt til þess að verða það
„gesamtkunstverk" sem Wagner nefndi svo, leiklistin hefur öðr-
um listgreinum fremur orðið samtengingarform listanna; bók-
menntir, tónlist, myndlist, danslist, meira að segja kvikmynda-
list nú á seinni árum: allt á þetta heima í tjáningu leiksviðsins.
Og þá má ekki gleyma húsagerðarlist: leikhúsið sjálft eða leik-
svæðið er af þeim toga, hvort sem er rammasvið, opið svið,
svuntusvið eða hringsvið. Tilkoma hins hreyfanlega hringsviðs
1896 verður upphaf nýrrar tæknihugsunar í leikhúsi, og héðan í
frá eru ský og vagnar barokksins þokkafull antík, og koma Ijóss-
ins, rafvæðing leikhúsanna er hvorki meira né minna en bylting.
En stjörnuleikarinn, sem hafði staðið á miðju sviðinu á 18. og
19. öld og töfrað áhorfendur með túlkun sinni á einstökum hlut-
verkum, var ekki lengur fullnægjandi. Auðvitað lék hann jafn-
vel og auðvitað þjónaði tæknin honum líka, en krafan um full-
komnun heildarinnar, um vandlega úthugsaðar áherslur innan
samræmingarinnar, var fædd, og henni gat enginn sinnt nema
leikstjórinn.
Með aukinni fjölbreytni, við skulum segja með aukinni út-
breiðslu leiklistar, og þá tökum við allan heiminn í sjónfang og
ekki fáein Evrópulönd, kemur upp krafan um stöðugt endurmat
hinna svokölluðu sígildu verkefna, ekki síst í Ijósi þeirra um-
byltinga, sem áður getur, og hér varð leikstjórinn sá, sem skipti
sköpum, hans auga og hans lestrarlag sem réð úrslitum um skír-
skotun hinna virðulegu bókmennta til áhorfanda samtímans.
Áður en menn fundu upp hinn leiklistarlega eða bókmennta-
lega ráðunaut — dramaturginn — féll það einmitt í hlut leikstjór-
ans — og gerir í mörgum tilvikum enn — að vinna hina drama-
turgisku vinnu með höfundunum. Hann varð þannig meðskap-
andi á annan hátt en áður tíðkaðist, ekki síst af því að hann hélt
áfram þeirri vinnu með tjáningartækjum sviðsins allt til þess
sjónleikurinn og áhorfendur hittust.
Síðast en ekki síst ber að geta þess, að þessi nýju viðhorf og
þessar nýju aðstæður drógu að sér hæfileikamenn, sem ella hefðu