Skírnir - 01.01.1980, Page 157
SKÍRNIR
LEIKRIT OG LEIKHÚS
155
verki að gegna. En þrátt fyrir raunsæisyfirskin á einstökum
mannlýsingum og orðræðu leiksins með köflurn gerist liann
handan við landamæri raunveruleikans; efni lians táknfærð
dæmisaga. Hér er reynt að gera heimvon hinna fyrri leikja til
sannra lífsgilda, óbrjálaðs lífs, að rökvíslegri leiklausn á sviði:
það er aftur draumurinn um bát og konu í fjörunni, fisk úr
sjó og kál úr garði, og einhvern sem syngur á meðan aðrir vinna.
En ef að er gáð er heimvoninni til lífsins ekki lieldur hér lýst
sem raunverulegum úrkosti lieldur skáldlegri draumsjón um
endurlausn lífs eftir að heimurinn hefur farist. Eins og hún að
vísu ævinlega var. En fyrir leikhúsmenn hlýtur að vera ögrandi
viðfangsefni að koma þessu ófullgerða verki, með sínum ein-
kennilega hrífandi efnivið, fram í fullnaðri mynd á sviðinu.24
í og með Dómínó var fullmótaður hinn „lýriski absúrdismi"
sem setur sterkastan svip á öll hin seinni, fullveðja leikrit Jökuls
Jakobssonar. Þar er hafnað formlegu raunsæi, rökvísi í mann-
lýsingum og atburðarás; leikirnir ske handan við endimörk hins
raunhæfa og trúverðuga, þótt efniviður þeirra sé eins og áður
kominn úr heimi hversdagslegs veruleika. Lífsmagn þeirra ligg-
ur í nánasta samspuna þess hugvitaða og dulkynjaða, raunskynj-
aða og verulega í framvindu fólks og atburða á sviðinu. Og taka
má eftir því að með þessum hætti leiks veitist eftir sem áður
fangstaður við hversdagsheiminn, raunheim áhorfandans utan
við einkaheim leikjanna. Af því tagi er td. gáskafull smábæjar-
satíran í Klukkustrengjum, skopfærð umræða um raunhæf lífs-
gildi í Dómínó, hin neyðarlega útmálun á stétt og stöðu, hefð-
bundnum hlutverkum og lilutskipti kvenna í Herbergi 213. En
undirrót farsataktanna á sviðinu er að vísu örvænting þeirrar
lífsýnar sem leikirnir láta uppi; og án farsans, skops og kímni
leikjanna kemst Ijóðræn einlægni og alvara þeirra ekki fram og
til skila. Ómenguð birtist örvæntingin í litlum einþáttungi,
Hlæðu, Magdalena, hlæðu, tragískum farsa; en dulin undir yf-
irvarpi raunhæfrar samtíðarlýsingar í sjónvarpsleikritinu Kera-
mik.
í öðru eftirlátnu leikriti, I öruggri borg, er örvæntingunni
snúið upp í afkárafarsa: þar er það dauðinn sem um síðir lækn-
ar lífið. Vera má að leikurinn liafi ekki verið fullsaminn, frekar