Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1966, Page 81

MÚLAÞING
79
ATHUGASEMDIR VIÐ SKRÁNA:
1) C:.....tvö hundruð taka fátækir árlega." — D: „Er denne Jordt giffuenn
til de fattige aarligen." E og F geyma áþekkar klausur. Hér er að finna leifar
fornra ákvæða varðandi Bessastaði. Þannig segir svo í máldaga Bessastaða-
kirkju, sem Páll biskup Jónsson setti: „Þar skal annast hundrað álna ómaga
eða láta syngja hundrað sálumessna, reiða út, ef vill þetta hundrað í vaðmálum,
mat eða skæðum þeim fátækum mönnum, sem hann vill.etc. (DII 340—342).
Hið sama er að finna í yngri máldaga (sennilega frá því um 1500), og nemur
kristfjárkvöð þessi þar enn einu hundraði aðeins (DI VII 446—447).
2) Johnsen telur allar jarðir skrárinnar vera eða hafa verið í eigu klausturs-
ms, nema þess sé sérstaklega getið í eftirfarandi athugasemdum. — Bessastöð-
um fylgdu hjáleigur, sem fyrr segir, og eru tvær þeirra í tölu Skriðuklausturs-
jarða, Bessastaðagerði og Hamborg. ..Jb. 1760, sem telur dýrleika á allri jarð-
eigninni saman, segir þó frá leigumála á heimajörð og hjáleigum hverri um
sig, sýslumaður aftur á móti telur 36 h. dýrleika á allri torfunni, enda eru í
úttektunum 1828 og 1842 Bessastaðir taldir 16, Bessastaðagerði 8, Melar 6 og
Hamborg 6 h að dýrleika sér í lagi.“ (Jarðatal 358).
3) 1 þennan dálk skrifast þær tölur, sem fornbréfin hafa að geyma, hvern
veg sem þær eru til komnar. Hér er ekki um að ræða dýrleika Brekku að jarða-
mati, heldur kaupverð jarðarinnar í lausafé. Þar sem fornbréf geta jarðar, en
ekki dýrleika, stendur aðeins meðt., þ. e. meðtalinn í þessum dálki.
4) C skiptir kúgildum nokkurra jarða í „kúgildi“ og „kirkjukúgildi.“ Eru
„kúgildi" skráð fyrst.
5) „1696 er Brekka talin 16, Brekkugerði 12 og Brekkugerðishús 6 h að
dýrleika.“ (Jarðatal 359).
6) „1696 er dýrleiki á heimajörðinni sér talinn 12, og á Víðivallagerði sér í
lagi 6 h„ en nú telur sýslumaður báðar jarðirnar saman 14 h. að dýrleika.“
(Jarðatal 358). Víðivallagerði var hjáleiga frá Víðivöllum, eins og áður er
að vikið.
7) Kaupverð í lausafé.
8) „1804 og nú hjá sýslumanni er jörðin talin 12 h. að dýrleika. 1760 eru 2
eyðihjáleigur, Brattagerði og Hrólfsgerði taldar hér með.“ (Jarðatal 357).
9) AM M Steph. 27 4to: „Frostastader.“
10) Ymis torkennileg afbrigði þessa bæjarnafns koma fyrir í heimildum,
svo sem Huam, Huamo, Huame, Huamm og Hamo.
111 Þessi jörð er talin 20 h. að dýrleika árið 1674 (Jarðatal 355).
12) „1804 er jörð þessi talin 12 h. að dýrleika." (Jarðatal 372).
13) AM M. Steph. 27 4to: „Kierkstader.“
14) 1674 er jörðin 20 h. að dýrleika. (Jarðatal 355).
15) D: „Dene Jordt haffuer presten til sijn wnderholding aarligen." Sömu
sögu segir C, ennfremur E—H.
16) I lausafé.
17) 1674 er jörð þessi 10 h. að dýrleika. (Jarðatal 361).
18) Margar heimildir nefna hér Bakkahlíð.
19—20) í jörðu.
21) 1674 er jörðin 20 h. að dýrleika. (Jarðatal 362).
22) í jörðtt.