Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Page 46

Múlaþing
Einfölduð lýsing á landmótun (jökulrofi) í tengslum við ísskildi
Til vinstri eru aðstæður er ríkja á heimskautasvæðum og á meginlöndum en til
hægri er horft til hafrænna aðstæðra og lægri breiddargráða.
Hafrænt ástand
eða á miðlungs
breiddargráðum
Alpínskt
landslag
Byggt á R:J: Corley et al. 1984 Geomorphology. Methuen London, Fig. 19.8, p. 514
Smjörfjallgarður hefur þessa
afstöðu til meginjökuls.
2. mynd. Einfölduð mynd af mismunandi rofeinkennum í tengslum við jökulskildi.
lendis jarðar verið hulið ísi og á þeim tíma
er álitið að sjávarborð hafi staðið 100-150
m lægra en nú vegna bindingar vatns í jökl-
um. I upphafi nútíma er talið að jökla hafi
leyst hratt og ísþekjan minnkaði í 10% (af
þurrlendi). Sú skoðun hefur lengi ríkt hér-
lendis, að á síðasta jökulskeiði hafi jökul-
kúfur legið yfir landinu og teygt sig út á
landgrunnið en hugsanlega hafi nokkur jök-
ulsker staðið uppúr ísþekjunni, einkum
kollar hárra fjalla norðanlands.
Nýlegar rannsóknir á ískjama úr Græn-
landsjökli gefa vísbendingu um að hita-
sveiflur á síðasta jökulskeiði hafi verið mun
örari og veðurfar óstöðugra en áður var tal-
ið (Ámý E. Sveinbjömsdóttir og Sigfús J.
Johnsen 1994). Úr ískjamanum er lesið að
síðasta jökulskeið hafi gengið í garð fyrir
tæplega 115 þúsund árum, frost hafi orðið
hvað harðast fyrir um 70 þúsund ámm og
því hafi lokið fyrir um 10 þúsund ámm.
Fyrir tæplega 18 þúsund árum hafi byrjað
að gæta hlýnunar en fyrir 14-15 þúsund ár-
um hafi hlýnað skyndilega (með tilheyrandi
leysingu jökla) en snöggur og mikill aftur-
kippur komið í hlýnunina fyrir um 12
þúsund árum. Eftir þennan afturkipp hlýn-
aði hratt að nýju og loftslag var komið sem
næst í núverandi horf fyrir urn 10 þúsund
árum. Loftslagssagan sem byggir á hitaferli
Grænlandskjamans leiðir hugann að því
hvort ísskjöldurinn yfir íslandi gæti ekki
hafa verið með öðram hætti og minni að
vöxtum en löngum hefur verið álitið.
Nú er um öld liðin síðan Þorvaldur
Thoroddsen (1913) lýsti þeirri skoðun sinni
44