Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Side 50

Spurningunni hvort gyðingahatur sé í Passíusálmunum er því hægt að
svara neitandi. Passíusálmarnir eru ekki skrifaðir af því að skáldið sjálft
vilji miklast af sjálfu sér eða hreykja sér upp hvað þá ásaka aðra. Lesturinn
á heldur ekki að leiða til slíkra hugrenninga. Ef Gyðingar eru nefndir í
sálmunum sem óvinir Krists þá gefur það ekki tilefni til að ráðast gegn þeim
heldur eru þeir eins og mannkyn allt umvafðir fyrirbæn Krists:
Óvinum friðar blíður bað
brunnur miskunnarinnar.
hann vill þeir njóti einnig að
ávaxtar pínu sinnar,
sagði: „Faðir þeim jyrirgefþú,
forblindaðir ei vita nú
sjálfir, hvað vont þeir vinna. “ (34.3)
Trúin á þá fyrirbæn á að leiða til nýrrar breytni, nýs lífs í kærleika:
Lausnara þínum larðu af
lunderni þitt að stilla,
hógværðar d&mið gott hann gaf
mer gjöra menn þér til illa.
Blót og formœling varast vel,
á vald Guðs allar hefndir fel.
Heift lát ei hug þinn villa. (34.4)
Útdráttur
í febrúar 2012 fór Simon Wiesenthal stofnunin fram á það við Ríkisútvarpið
að hætt yrði að lesa Passíusálmana á föstunni vegna þess hve neikvætt er
talað um Gyðinga í þeim. I þessari grein er leitast við að svara spurningunni
hvort Gyðingahatur sé að finna í sálmunum og hvers eðlis neikvætt tal þeirra
um Gyðinga er. Niðurstaðan er sú að ekki sé um að ræða Gyðingahatur í
Passíusálmunum. Neikvætt tal þeirra um Gyðinga endurspeglar vissulega
tal manna í samtíma Hallgríms. Hallgrímur setur það ekki fram í því skyni
að lítilsvirða Gyðinga eða fordæma þá heldur er það í formi viðvarana til
sjálfs sín og lesenda sinna um að fylgja ekki í hugsunarleysi stjórnlausum
múg eða ráðvilltum yfirvöldum heldur gera það sem rétt er og satt. Allir
menn, Gyðingar jafnt sem annarra þjóða menn, eiga það undir náð Guðs
48
1