Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Qupperneq 98

Hjalti Hugason, Háskóla íslands
Þróun sjálfstæðrar þjóðkirkju á öndverðri 20. öld
Umræður í prestastétt 1911-1916
Lokasamantekt
Inngangur
Með lögum um stöðu, stjórn og starfshætti íslensku þjóðkirkjunnar nr.
78/1997, svokölluðum þjóðkirkjulögum, komst hér á sérstæð kirkjuskipan.
Jafnframt má líta á þetta sem nýja kirkjuskipan miðað við það fyrirkomulag
kirkjumála sem hér ríkti fyrir gildistöku laganna. Samkvæmt lögunum
starfar í landinu sjálfstæð þjóðkirkja í stjórnarskrárbundnum tengslum við
ríkisvaldið.1 Þetta er fyrirkomulag sem stendur mitt á milli ríkis-/þjóð-
kirkjuskipanar af því tagi sem fram kom á 19. öld og þeirra fríkirkna sem
víðast starfa nú.
Sérleiki evangelísk-lúthersku meirihlutakirkjunnar hér á landi felst
einkum í því að hún nýtur meiri sjálfsstjórnar en hefðbundnar ríkis-/
þjóðkirkjur sem veldur skyldleika hennar við fríkirkjur. A hinn bóginn
nýtur hún stuðnings ríkisvaldsins umfram önnur trúfélög í landinu, sem
og umfram það sem víðast tíðkast um kirkjur nú á tímum.2
Tilraunir til að koma þessari kirkjuskipan á hófust þegar í upphafi 20.
aldar eins og rakið hefur verið í þremur greinum sem birst hafa í seinustu
heftum þessarar ritraðar undir höfuðfyrirsögninni Þróun sjálfstœðrar þjóð-
kirkju á öndverðri 20. öld. Það heiti er þó vissulega misvísandi þar sem kirkja
af þessu tagi komst ekki á fyrr en undir lok aldarinnar og því eftir að rann-
sóknartímabilinu lýkur. Greinaflokkurinn fjallar því fremur um hugmyndir
um sjálfstæða þjóðkirkju á framangreindum tíma. Hér er fyrirsögninni þó
haldið óbreyttri formsins vegna.
1 Lög um stöðu, stjóm og starfshætti þjóðkirkjunnar 1997 nr. 78 26. maí. Slóð sjá heimildaskrá.
2 ítarlegar er fjallað um stöðu þjóðkirkjunnar í inngangi greinarinnar „Þróun sjálfstæðrar þjóðkirkju
á 20. öld - Barátta fyrir kirkjuþingi hefst“ sem markar upphaf þessa greinaflokks. Hjalti Hugason
2010: 73-80.
96