Orð og tunga - 01.06.1990, Blaðsíða 19

*
Avarp við ráðstefnulok
Jörgen Pind
forstöðumaður
Orðabókar Háskólans
Ágætu ráðstefnugestir!
Mér er það enn í fersku minni þegar við Jón Friðjónsson, stjórnarformaður Orða-
bókar Háskólans, lögðum leið okkar upp í Skaftahlíð til fundar við einn af kerf-
isfræðingum IBM haustið 1983. Það sem kerfisfræðingurinn vildi sýna okkur var
erlent forrit sem hét PROOF. Á skjánum var enskur texti, kerfisfræðingurinn
skaut inn nokkrum villum í textann hér og hvar, studdi á hnapp og á svipstundu
breyttu sum orðanna um lit, urðu rauð; forritið hafði fundið villur í þeim. Síð-
an varpaði hann fram spurningunni: Er hægt að útbúa sams konar forrit fyrir
íslensku?
Nú man ég reyndar ekki gjörla hverju við svöruðum, a.m.k. tel ég víst að við
höfum tæplega neitað því, því annars stæði ég varla hér í dag! En ég minnist
þess þó að það var mjög útbreidd skoðun meðal málfræðinga að íslenskan hefði
hér nokkra sérstöðu miðað við önnur mál sem gerði það að verkum að slíkt
villuleitarforrit yrði mjög erfitt viðureignar. Hér höfðu menn vitaskuld aðallega í
huga sambeygingar, þá st.aðreynd að orðin eiga það til að laga beygingarmyndir
sínar að myndum annarra orða.
Það varð svo úr að Orðabók Háskólans tók að sér að kanna hvort fýsilegt
væri að ráðast í gerð slíks forrits og sú könnun fór fram í upphafi árs 1984. Þar
með var samstarf Orðabókar Háskólans og IBM á íslandi hafið og hefur staðið
óslitið til þessa dags.
Á grundvelli þessarar könnunar var ákveðið að ráðast í gerð villuleitarfor-
rits eða Ritskyggnis eins og forritið hefur síðan verið nefnt. Sú vinna fól í sér
margvíslegar athuganir á íslensku máli, ekki síst beygingarfræði og í minna mæli
orðmyndun. Einnig þurfti að ráðast í umfangsmiklar kannanir á tíðni orða í ís-
lensku. Tölvuminnið er dýrt og því var mikils um vert að í orðasafn Ritskyggnis
veldust orð sem eru algeng í málinu.
Vinnu við Ritskyggni lauk árið 1985; skömmu síðar hófust þær þýðingar sem
nú ber hæst í samstarfi Orðabókarinnar og IBM. Starfsmenn þýðingadeildar voru
þrír í fyrstu en nú er svo komið að um 20 manns vinna við þýðingarnar, sumir
að vísu í hlutastarfi.
XVII