Orð og tunga - 01.06.1990, Blaðsíða 55

Sigrún Helgadóttir: Um Tölvuorðasafn
33
þarf en byggingarefnið í orðalagið eru orðin. Ef orðin vantar getur ekkert orðalag
orðið til.
Þegar við unnum að endurskoðun Tölvuorðasafnsins var ákveðið að fjölga
hugtökum, endurskoða eldri þýðingar og skrifa skilgreiningar. Skilgreiningar eru
fyrst og fremst nauðsynlegar til þess að afmarka merkingarsvið hugtaka í bókinni.
Notendur velkjast þá ekki í vafa um hvaða hugtaki er verið að gefa heiti. I riti
eins og Tölvuorðasafni eru skilgreiningar einnig nauðsynlegar til þess að geta
prófað þau íðorð sem verið er að búa til. Einnig er nauðsynlegt að gera tillögur
um orðaiag á ýmsu því sem segja þarf.
Á fyrstu þremur til fjórum árunum sem nefndin starfaði komum við okkur upp
stofni af orðum og mótuðum þá stefnu sem við höfum fylgt síðan. Iðorðastefna
orðanefndar Skýrslutæknifélagsins er mjög einföld og felst í tveimur meginregl-
um:
1. Nota íslenska stofna ef þess er nokkur kostur.
2. Nota þá aðferð sem best hentar liverju sinni.
í grein sinni íslensk orðmyndun (í Andvara 1987) ræðir Baldur Jónsson um
vanda þeirra sem vilja reyna að finna íslensk heiti fyrir ný hugtök og segir meðal
annars:
Við, sem erum að leita uppi orð yfir ný hugtök og nýja hluti, stöndum
frammi fyrir viðfangsefnum, sem eiga sér í rauninni engin stærðar-
mörk. En nú hrannast þau upp með vaxandi hraða, að því er virðist,
og knýja þá líka á urn skjótari úrlausn en nokkru sinni fyrr. Það er
reyndar íhugunarefni, að þetta eða eitthvað þessu líkt hafa menn ver-
ið að segja — og ekki að ástæðulausu — síðastliðin 100 ár og jafnvel
lielmingi lengur. Ekki er nema von, að einhver spyrji þá: Er þetta ekki
vonlaust basl allt saman? Og svarið er: Reynslan vill ekki viðurkenna
það enn sem komið er.
Við viljum a.m.k. ekki leggja á ráðin um, hvernig best sé að gefast
upp, heldur ræða um leiðir til að stækka orðaforða íslenskunnar. Við
hljótum að setja okkur það markmið að auðga málið að orðum og
orðalagi, svo að það geti á hverjum tíma gegnt sem best því hlutverki
að vera tæki til að tjá hverja þá hugsun, sem menn vilja koma á
framfæri í ræðu eða riti.
En samliliða þessu verður að hafa það hugfast, að við erum ekki að
tala um að búa til nýtt mál fremur en að flytjast af landi brott. Hér
er um það að ræða að nýta og rækta þær víðáttur, sem rúmast innan
landamæra okkar eigin tungu, e.t.v. að færa þau út, ef þörf krefur og
engum er misboðið með því. Það skal þá einnig í lieiðri liaft, að allt,
sem forfeður vorir hafa eftir sig látið — og einhvers virði er — í rituðu
máli og nú einnig hljóðrituðu, megi áfram vera skiljanlegt hverjum,
sem íslensku kann til einhverrar lilítar. Eg legg mikla áherslu á þetta
atriði, af því að gildi þess vill dyljast mönnum meir en hið augljósa
hagnýta markmið.