Orð og tunga - 01.06.1990, Page 84

62
Orð og tunga
Almannaskarð er stundum auðveldari. Sá sem þýddi það rit bandaríska málvís-
indamannsins Chomskys sem þessi lcafli er úr kaus að fara um Iðorðaheiði og fór
svona að (við auðkennum hér aftur nokkur orð sem fróðlegt er að skoða nánar):
I lesi (lexical entry) kemur fram hvernig sneiðin er gerð — en
lesið er lýsing á föstum hljóðeigindum, merkingareigindum og setn-
ingareigindum þess atriðis, sem um er að ræða. Lesforði (lexicon)
máls er mengi slíkra lesa, og ef til vill einhvers annars, sem skipt-
ir okkur engu í þessu sambandi. I svipinn varðar okkur aðeins um
hljóðeigindir lessins.
Les einhverrar einingar verður að tilgreina nánara einmitt þær
eigindir, sem eru sérkennilegar að gerð, þ.e. ekki ákvarðaðar af
málvísindalegri reglu.
(Chomsky 1973:107-108)
Hér er orðið les til að mynda nýtt íðorð og þýðanda hefur þótt nauðsyn-
legt að skýra nánar í neðanmálsgrein hvað þar er um að ræða (auk þess sem
hann hefur enska íðorðið innan sviga í meginmálinu, eins og við höfum séð). I
neðanmálsgreininni segir þetta m.a.:
Les er þýðing á lexical entry (lexical item) og dictionary entry á
ensku. Ensku orðin merkja í rauninni uppflettiorð í orðabók. Chomsky
notar lexical entry í víðari merkingu en ýmsir aðrir ... Að hvaða leyti
merking Chomskys er víðari, kemur fram í því, sem á eftir fer. — Þýð.
(Chomsky 1973:107, nm.)
í bók okkar (1988:93) er bent á að önnur leið til að þýða þennan texta hefði
verið svona — og þá er fremur farið um Almannaskarð en yfir Iðorðaheiði, eins
og sjá má af samanburði (áhugaverð orð og orðasambönd enn auðkennd hér með
feitu letri):
Skipting orðs í sneiðar, þ.e. einstök hljóð, kemur fram í því
sem segir um orðið í orðasafninu (þ.e. því orðasafni sem við
hugsum okkur hér að sé hluti af málfræðinni). Þar þurfa sem
sé að koma fram upplýsingar um hljóðfræðilega, merkingarlega og
setningafræðilega eiginleika orðsins. Orðasafn málsins er safn slíkra
upplýsinga en nánara form þeirra skiptir okkur ekki máli á þessu
stigi. Við erum hér aðeins að skoða þær hljóðfræðilegu upplýs-
ingar sem þurfa að koma fram í orðasafninu.
I orðasafninu þarf aðeins að taka fram þau einkenni orðsins sem
eru óregluleg eða ófyrirsegjanleg, þ.e. þau einkenni sem ekki eru
reglubundin.
Eins og sjá má er þessi leið svolítið lengri en hin en kannski ekki eins mikið
á fótinn. Við getum auðveldað okkur samanburðinn með því að gera lista yfir
nokkur atriði sem eru ólík: