Orð og tunga - 01.06.1990, Qupperneq 87

Höskuldur Þráinsson og Heimir Pálsson: Er hægt að leiðbeina um þýðingar? 65
6 Þýðing og túlkun
Sú túlkun og ummyndun sem nú var nefnd verður auðvitað sérlega mikilvæg
í öllum ljóðaþýðingum, eins og Helgi Hálfdanarson hefur t.d. bent á (1987).
Þýðing ljóðs á allt undir því að þetta heppnist. Því til skýringar má taka hér
einfalt dæmi frá einum af frumkvöðlum íslenskra ljóðaþýðinga. I þýðingu sinni
á kvæði Tullins um Maídaginn þurfti Jón Þorláksson m.a. að snara þessum
línum (sbr. Heimi Pálsson 1976a:40):
Den ranke Gran paa Bjergets Top
Sin Pyramideform opreiste,
Og med den smale Spidse kneiste
Hpjtidelig mod Himlen op.
Þessi mynd kemur í lok náttúrulýsingar sem hefst á dalbotni og stefnir upp á
við til skaparans og efst á tindi fjallsins stendur grenitréð og teygir limar sínar í
tilbeiðslu til guðs. í þýðingu Jóns verður þetta svona (Jón Þorláksson 1976:226):
Grenitré hæst á gnípu stóð,
tilsýndar eins og turn þar settur,
toppurinn mjór og vel uppréttur
starði með furðu á stjörnuslóð.
Hér mistekst hinum ágæta þýðanda algjörlega að endurskapa þá tilbeiðslumynd
sem felst í frumtextanum — orðin „starði með furðu á stjörnuslóð“ sjá til þess
þótt ekki kæmi annað til.
Þetta ferli sem nú var lýst varpar ljósi á umdeildan þátt í verki hvers þess
sem þýðir fagurbókmenntir. Val hans á djúpgerðarþáttum í þýðingunni felur
alltaf í sér einhverskonar „túlkun“. Það veltur að sjálfsögðu á trúmennsku þýð-
andans, þekkingu hans og vilja til verka hversu mjög eiga við hinir frægu frasar
„traduttore traditore" eða „belles infidéles“ — en vitanlega er hægt að leiðbeina
um greininguna með svo góðum og traustum hætti að fengin sé forsenda fyrir
svikalausum þýðingum sem hvorki verða sakaðar um að vera flagð undir fögru
skinni né trúmennskan ein og engum til yndis!
Heimildir
Chomsky, Noam. 1972. Language and Mind. Enlarged Edition. Harcourt Brace Jovano-
vich, Inc., New York.
Chomsky, Noam. 1973. Mál og mannshugur. Islenzk þýðing eftir Halldór Halldórsson.
Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík.
Heimir Pálsson. 1976a. Inngangur. Jón Þorláksson 1976:7-61.
Heimir Pálsson. 1976b. En översáttares funderingar. Kring en opublicerad översáttning
av Sven Delblancs Áminne. Scripta Islandica 27:13-23.
Heimir Pálsson og Höskuldur Þráinsson. 1988. Um þýðingar. Iðunn, Reykjavík.