Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2016, Blaðsíða 8

7
leiðtoga og kirknasamtaka í aðdraganda COP21“. Sólveig Anna fjallar um
nýlegar áskoranir kristinna trúarsamtaka sem settar voru fram í aðdrag-
anda COP21 í París 2015, m.a. ýmiss konar skrif á vegum Lútherska
heimssambandsins, umburðarbréf Frans páfa Laudato si’ (Lof sé þér) sem
birt var í maí 2015 og yfirlýsingu kaþólskra biskupa frá öllum heimsálfum
frá 26. október 2015. Eins og Sólveig Anna bendir á hefur kristin trú haft
afgerandi hugmyndafræðileg áhrif á vestrænan skilning á manni, heimi og
náttúru og orðræða yfirlýsinganna snýst í meginatriðum um endurskoðun
hefðbundinnar kristinnar náttúrusýnar og mannskilnings, þar sem ráðandi
miðlægni mannsins er umbreytt í líf- og guðsmiðaða umhverfissiðfræði.
Grein Gunnars Theodórs Eggertssonar „Raunsæisdýr og náttúruvís-
indaskáldskapur: Dýrasagan í eftirmálum darwinismans“ er ekki hluti af
þema heftisins. Þó eru fjölmargar tengingar milli greiningar Gunnars og
þemagreinanna. Greinin er byggð á kafla í doktorsritgerð Gunnars sem
hann hefur þegar lagt fram til varnar, og fjallar um raunsæislegu dýrasög-
una sem hófst til vegs og virðingar í vestrænum samfélögum á síðari hluta
nítjándu aldar, en slíkar sögur gera reynsluheim dýrsins að meginviðfangs-
efni. Gunnar telur dýrasöguna vera róttæka og boðandi bókmenntagrein
sem sé mikilvægt að endurmeta og hefja á nýjan leik til vegs og virðingar í
menningarumræðu samtímans. Rétt eins og í greiningu þemahöfundanna
eru siðferðilegu spurningarnar fyrirferðarmiklar í grein Gunnars.
Hin greinin sem er utan þema heftisins er eftir Kristjönu Kristinsdóttur
og ber nafnið „Lénsreikningur reikningsárið 1647–1648“ og snýst um
endurskoðun lénsreikninga í rentukammeri fyrir umrædd ár og upp-
gjör konunglegs fógeta. Reikningarnir veita innsýn í hvernig Ísland var
stjórnsýslulega tengt Danmörku sem eitt af lénum konungs og sýna hvaða
aðferðum var beitt við endurskoðun lénsreikninga og uppgjör lénsmanns.
Þegar ákveðið var um mitt ár 2015 að ég sæi um þemaheftið Frásagnir
á tímum loftslagsbreytinga fór ég fram á það við kollega minn Benedikt
Hjartarson að fá frá honum þýðingu á þekktri menningarkrítík þýska
heimspekingsins Theodors W. Adorno, „Menningargagnrýni og samfé-
lag“ en ég hafði frétt af því að Benedikt væri að glíma við hana ásamt Jóni
Bjarna Atlasyni. Menningarleg svartsýni Adornos hefur sérstakt vægi nú á
tímum, en undir lok greinarinnar birtir hann þá yfirlýsingu sem hann er
líklega þekktastur fyrir: Hætta er á að jafnvel hin ýtrasta vitund um ógæf-
una úrkynjist og verði að blaðri. Menningargagnrýnin stendur frammi
fyrir lokastiginu í díalektík menningar og villimennsku: að skrifa ljóð eftir
FRÁSAGNIR Á TÍMUM LOFTSLAGSBREYTINGA