Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2016, Blaðsíða 142

141
hið harmræna í sögum sínum stafi einfaldlega af því að þær séu allar sann-
ar. Hann er hins vegar fljótur að greina á milli ólíkra tegunda af sannleika:
hins dýrslega sannleika sem finna má í persónusköpuninni annars vegar og
sagnfræðilegs sannleika atburðarásarinnar hins vegar. Sögurnar eru þannig
hvorki alsannar né algjör tilbúningur. Þær ná utan um þá sérstöku mixtúru
sem er nauðsynleg fyrir hvert ferðalag inn í huglæga veröld annarra teg-
unda: traustan grunn í raunsærri framsetningu á náttúrunni, sem skreyttur
er með hófstilltum uppspuna til að gera sögurnar aðgengilegri lesendum.
Seton játar að sögurnar ráfi víða burt frá „beinni línu sagnfræðilegs sann-
leika“, en er ákafur að bera vott um að „dýrin í þessari bók hafi öll verið
raunverulegar persónur“ sem „lifðu því lífi sem ég hef lýst og sýndu merki
um hetjulund og persónuleika á mun áhrifameiri hátt en penninn minn
gæti nokkurn tímann tjáð að fullu“.17 Með öðrum orðum þá skrifaði Seton
sögur um náttúruvísindi í umgjörð sálfræðilegra ævintýra og tók þannig
virkan þátt í því sem Roberts skilgreindi sem hápunkt dýrasögunnar sem
listforms.
Rétt eins og Roberts var Seton undir skýrum áhrifum frá uppgangi þró-
unarlíffræðinnar og darwinisma. Óbrúanleg gjá greinir ekki dýr Setons frá
mannfólkinu heldur er þeim lýst sem ættingjum mannfólksins og stigsmun-
ur en ekki eðlismunur er á tilfinningalífi þeirra og manna. Höfundurinn
leggur sérstaka áherslu á einmitt þetta í lokaorðum inngangsins, þar sem
hann heldur því fram að „maðurinn búi yfir engu sem dýrin eigi ekki að
minnsta kosti snefil af líka og dýrin búi yfir engu sem maðurinn deilir ekki
að sama skapi að einhverju leyti“.18 En Seton notar þetta atriði ekki einungis
til að verja sannleiksgildi sagnanna, heldur gengur skrefinu lengra og dregur
fram siðferðislegan lestur úr skyldleikanum með því að fullyrða að úr því að
„dýr séu verur með langanir og tilfinningar sem einungis er stigsmunur á
miðað við okkar eigin, þá eigi þau vissulega réttindi skilin“.19 Seton bendir á
að slík hugsun sé tiltölulega ný af nálinni innan hins vestræna heims og still-
ir henni upp andspænis búddhismanum sem hefur viðurkennt verðleika og
tilverurétt annarra dýra en mannsins í 2000 ár. Þannig staðsetur hann sínar
eigin sögur glögglega innan vaxandi bylgju dýravelferðar á nítjándu öldinni
og ljær þeim siðferðislegt gildi og merkingu.
17 Ernest Thompson Seton, Wild Animals I Have Known, Mineola, NY: Dover, 2000,
bls. 7.
18 Ernest Thompson Seton, Wild Animals I Have Known, bls. 11–12.
19 Ernest Thompson Seton, Wild Animals I Have Known, bls. 12.
RAUNSÆISDÝR OG NÁTTúRUVÍSINDASKÁLDSKAPUR