Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2016, Blaðsíða 150

149
milli líkama og sálar heldur stillti upp sem andstæðum, mannkyninu annars
vegar og náttúrunni og dýrunum hins vegar. Dýrin urðu því hluti af óvina-
ríkinu.31 Það var ekki fyrr en „nú á þessum nútímalegu dögum“ nítjándu
aldarinnar að höft trúarbragða tóku að losna og frjáls vísindaleg hugsun
leiddi til þess að „hinir lægra settu ættingjar“ tóku að „endurheimta gamla
sætið í hugum mannfólksins“.32 Með öðrum orðum voru aðrar dýrateg-
undir aftur komnar inn í skyldleikamengið með hjálp nútímavísinda á
síð-darwinískri öld. Þær voru álitnar sálfræðilegar, hugsandi verur, ólíkar
sálarlausum skepnum fyrri alda. Í bókmenntum komu þær nú fram sem til-
finningaverur af holdi og blóði, en voru ekki bara séðar sem persónugerv-
ingar eða hlutar úr táknfræðikerfi sem ætlað var að fjalla um hið mennska
ástand. Með vísunum í fjöldann allan af atvikssögum um atferli dýra bendir
Roberts á að „hugrænt afl rannsökuðu dýranna hafi reynst mun flóknara
en athugendur hefði grunað“ og færir rök fyrir því að það sé þessi „sál-
fræði dýralífsins sem dýrasögur samtímans séu fyrst og fremst að velta fyrir
sér“.33 Í þessu samhengi er mikilvægt að hafa í huga að Roberts skrifar á
tíma þegar rofið á milli manna og dýra er á hraðri leið með að umbreytast í
nær fullkomna einangrun og firringu manna í borgarsamfélagi okkar tíma.
Eins og listfræðingurinn John Berger orðar það markaði nítjánda öldin
„upphaf ferlis sem lauk í tuttugustu aldar fyrirtækjakapítalisma með þeim
hætti að hver sú fyrri hefð var að engu gerð sem fjallað hafði um samspil
manns og náttúru“.34 Dýr voru jafnt og þétt færð út á jaðarinn, eftir því
sem villtri náttúru var annað hvort útrýmt eða hún innlimuð af borg-
arsamfélaginu. Húsdýr hurfu úr borgum og inn á afgirt svæði fyrir ræktun
(sem síðar urðu að verksmiðjubúum), villt dýr voru annað hvort drepin eða
færð undir verndarvæng (og þannig stjórnun) mannfólksins á þar til gerð-
um svæðum. Versta dæmið um slíkt eru auðvitað dýragarðarnir, þar sem
dýrin „eru lifandi minnisvarðar um eigið hvarf“,35 eins og Berger lýsir svo
eftirminnilega. Iðnvæðingin kynti undir módernísku mýtunni um hreina
aðgreiningu á milli siðmenningar og náttúru og heimskortinu hefur verið
skipt niður eftir því. Nútímalegir íbúar borgarsamfélagsins hafa smátt og
smátt einangrast, bæði frá náttúrunni og frá lífi annarra dýrategunda. Hin
ímyndaða, hugmyndafræðilega gjá á milli manna og dýra stækkaði ört og
31 Charles G.D. Roberts, The Kindred of the Wild, bls. 20.
32 Charles G.D. Roberts, The Kindred of the Wild, bls. 21.
33 Charles G.D. Roberts, The Kindred of the Wild, bls. 22–23.
34 John Berger, Why Look At Animals?, London: Penguin Books, 2009, bls. 12.
35 John Berger, Why Look At Animals?, bls. 36.
RAUNSÆISDÝR OG NÁTTúRUVÍSINDASKÁLDSKAPUR