Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2016, Side 115

114
uðum atýpískum andgeðröskunarlyfjum (e. atypical antipsychotics). Rétt eins
og gömlu lyfin draga hin nýrri úr ranghugmyndum og ofskynjunum en
hafa ekki fremur en þau megnað að auka starfshæfni þeirra sem þjást af
skitsófreníu. vera má að það stafi af því að vangeta geðklofa fólks orsak-
ist af hugrænum (e. cognitive) annmörkum, s.s. erfiðleikum við að halda
athygli óskiptri eða örðugleikum með vinnsluminni sem lyfin geta ekki
dregið úr. Fyrir vikið hefur verið sett fram tilgáta um skitsófreníu sem
„glutamat-röskun“; tilraun hefur þá meðal annars verið gerð með að gefa
heilbrigðum sjálfboðaliðum litla skammta af efnum sem hafa svipuð áhrif
á taugakerfið og glutamat og hún staðfestir tiltekin einkenni skitsófreníu,
þar með talinn athyglis- og minnisbrest. En insel mælir gegn öllum rann-
sóknum sem beina fremur sjónum að lyfjunum en sjálfum geðklofanum
þar eð þær hafi lagt lítið til meinalífeðlisfræði hennar og ekki sé alltaf
ljóst hvort þær hafi greint orsakir geðröskunar eða afleiðingar langvar-
andi áhrifa skitsófreníu. Sjálfur telur hann að erfðafræðin, sem hefur verið
í brennidepli geðklofarannsókna á nýrri öld, gæti greint milli orsakar og
afleiðinga. Hann vill að afstaðan til skitsófreníu sé endurskoðuð og litið
sé á hana sem taugaþróunarröskun (e. neurodevelopmental disorder) og nefnir
ýmsar rannsóknir sem benda til að orsaka hennar sé að leita snemma á ævi
manna eða fyrir fæðingu þeirra enda þótt afleiðingarnar komi oftast ekki
fram fyrr en þeir eru 18 – 25 ára. Geðrof er þá lokaeinkenni en ekki upphaf
sjúkdómsins og áhrifaþættir á þróunina kunna að vera fleiri en einn. Tekið
skal fram að insel vísar ekki bara til genarannsókna heldur líka rannsókna á
umhverfisþáttum og gerir sér vonir um að breytt sýn á geðklofa geti orðið
til þess að hægt sé að fyrirbyggja hann og jafnvel lækna.
Á annarri skoðun en insel eru sálfræðingarnir John Read, Loren R.
Moshar og Richard P. Bentall sem telja nauðsynlegt að horfið sé frá hug-
myndinni um að skitsófrenía sé eins og „hver annar sjúkdómur“; að snúið
sé frá hugmyndafræði og tækni líffræðinnar og erfðafræðinnar enda hafi
þær ekki skilað niðurstöðum sem hægt sé að færa sönnur á. Í staðinn eigi
menn að einbeita sér að félagssálfræðilegum rannsóknum; þar megi finna
traustan grunn fyrir orsökum líðanar þeirra sem skilgreindir eru með geð-
klofa þannig að í framhaldinu sé hægt að bregðast við með viðeigandi
hætti. Öfugt við insel vilja sálfræðingarnir með öðrum orðum að gengið sé
út frá reynslu þeirra sem líður illa, fremur en líkama þeirra og að frásagnir
þeirra sem þjást séu megingrundvöllur skilgreininga og meðferða. Þau
telja að geðklofi eigi sér dýpri rætur í félagslegum aðstæðum fólks, ekki
BERGljóT SoffíA KRiSTjánSdóTTiR