Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2016, Blaðsíða 162

161
Castle sérhæfði sig í slíku með myndum eins og Hrollvekjandanum (The
Tingler, 1959)); og í þeirri gamalkunnu hefð að mæla velgengni kvenna-
mynda í einum, tveimur eða þremur vasaklútum.
Það sem greinir þessar tilteknu kvikmyndagreinar frá öðrum virðist
vera skortur á viðeigandi fagurfræðilegri fjarlægð, grunur um að áhorf-
andinn lifi sig um of inn í upplifanir og tilfinningar. Þessi verk ná tökum á
manni – líkt og orð eins og „tárahnykkir“ og „tilfinningarúnk“ bera vitni
um – og við það má bæta þeim grófari skilningi á klámi að það sé ætlað til
þess að rúnka sér yfir.17 Slagkraftur orðalagsins „hnykkir“ gefur hugmynd
um hversu mjög þessi verk ná beinu, líkamlegu taki á áhorfendum, á hátt
sem er sérstaklega bundinn við kyn. Í skrifum sínum um meinlausustu teg-
und hnykkisins – móðurmelódramað – líkir Mary Ann Doane til dæmis
ofsa tilfinningaáhrifanna við það að „verkið nauðgi“ kvenáhorfandanum
sem það beinist að og „kvengeri hann með samkenndinni“.18
Feminískir gagnrýnendur kláms beita oft svipuðu orðalagi kynferð-
islegs ofbeldis af hálfu verksins þegar þeir lýsa virkni greinarinnar. Slagorð
Robin Morgan „klám er forskriftin og nauðgun framkvæmdin“ er vel
þekkt.19 Slagorðið felur í sér þá hugmynd að konur séu hlutgerð fórnar-
lömb klámfenginnar framsetningar, að mynd hinnar kynferðislega alsælu
konu sem er svo mikilvæg í greininni sé óður til ofbeldis gegn konum og
undanfari þess að konur verði fórnarlömb þess í raunheimum.
Hryllingsmyndagagnrýnandinn James Twitchell hefur bent á stað-
reynd sem er þessu tengd en síður þekkt, að latneska sögnin horrere þýðir
að rísa. Hann lýsir því hvernig hárin rísa á hnakkanum þegar við skjálfum
af spennu. Hinn réttnefndi Twitchell lýsir þannig hvernig segja má að
hárunum standi þegar tilheigingin til að berjast og tilhneigingin til að
flýja takast á.20 En þótt karlkyns fórnarlömb hryllingsmynda skjálfi og
öskri líka hefur það lengi verið viðtekinn sannleikur innan greinarinnar að
17 [Hér leikur höfundur sér að orðinu „jerk“, sem þýða mætti á íslensku sem „hnykk“,
„kipp“ eða „rúnk, og kemur fyrir í orðtaki sem notað er til að lýsa melódramanu
(e. tear jerker) og hryllingsmyndinni (e. fear jerker) annars vegar og hins vegar til
að lýsa athöfnum áhorfenda klámmynda (e. jerk off).]
18 Mary Ann Doane, The Desire to Desire: The Woman’s Film of the 1940’s, Bloom-
ington: indiana University Press, 1987, bls. 95.
19 Robin Morgan, „Theory and Practice: Pornography and Rape“, Take Back the
Night: Women on Pornography, ritstj. Laura Lederer, New York: Morrow, 1980, bls.
139.
20 James Twitchell, Dreadful Pleasures: An Anatomy of Modern Horror, New York: Ox-
ford University Press, 1985, bls. 10.
L Í K A M A R K v i K M Y N D A N N A : K Y N , G R E i N O G O F G N Ó T T